Foto: Cottonbro Studio / Pexels

Beste Vijand,

In negentienzestig was ik voor het eerst in Frankrijk. We kampeerden met de familie in Bretagne: je kon er zeilen in een prachtige baai, oesters plukte je van de rotswand en ’s avonds werden we getrakteerd op crêpes suzettes, geflambeerd au Grand Marnier . De laatste dagen van de vakantie brachten we door in Parijs. We bezichtigden de Joconde in het Louvre, de Notre Dame en het Café de la Paix naast de Opéra Garnier. ’s Avonds aten we op de legendarische Place du Tertre in Montmartre: boeuf bourgignon en wilde bosaardbeitjes toe. De lucht van de grote schilders van het begin van de twintigste eeuw was nog op te snuiven. Eigentijdse grote artiesten als Edtih Piaff, Dalida, Aznavour bepaalden de sfeer. Ook de grote filosoof Albert Camus had hier gewoond.
Ik was verkocht! Na mijn eindexamen spoedde ik me naar Lyon om de taal en cultuur van dit land beter te leren kennen.

De Gaulle heerste nog als heer en meester, maar de nieuwe tijd stond voor de deur. De eerste barricades werden opgeworpen door revolutionaire studenten die streden voor een vrije en rechtvaardige maatschappij. In intellectuele kringen werd hevig gedebatteerd over hoe die vrijheid eruit moest zien en hoe die bevochten moest worden. Grote filosofen van de revolutie waren Sartre en Camus, en ze waren niet de enige.
Na de tweede wereldoorlog waren er zo’n beetje overal dékolonisatieoorlogen aan de gang en Frankrijk kampte met de bevrijdingsbeweging FLN in Algerije. Algerije was altijd beschouwd als meer dan een kolonie. Het was een departement: France Outre Mer.
De strijd was zo bloedig als dat die onvermijdelijk was. Honderdduizenden Franse familie’s die generaties lang in Algerije woonden, “les pieds noirs”, moesten vluchten voor buitensporig geweld. Veel gewelddadige aanslagen vonden plaats op markten en in het openbaar vervoer .

Camus was geboren en getogen in Constantine in Algerije, zijn vader was gesneuveld in de Eerste Wereldoorlog, zijn moeder was analfabeet en doof. Ze voorzag in hun levensonderhoud door schoon te maken bij anderen. Ze ging naar haar werk met de tram.
Met Sartre deelt hij een innige vriendschap, met De Beauvoir vormen ze jarenlang een onafscheidelijk trio. Maar de strijd gaat door en de discussie is vaak verhit.
Het gaat over vrijheid en de middelen om die te bereiken. Volgens Sartre is geweld aanvaardbaar in een gerechtvaardigde strijd. Met De Beauvoir reist hij naar de Sovjet Unie om de communistische leiders te feliciteren. Gevolgd door Yves Montand en Simone Signoret. Het is in de mode; zeg maar “cool”. En de Goelag is een noodzakelijk kwaad.
In 1957 ontvangt Camus de Nobelprijs voor de Literatuur. Ter gelegenheid van de uitreiking van die prestigieuze prijs maakt hij het volgende statement: “Op dit moment worden er bommen gegooid in de tram in Algerije. Als dat gerechtigheid is, kies ik voor mijn moeder.”
De rapen zijn gaar! Sartre is woedend en het komt nooit meer goed tussen die twee.
Om mee te eindigen nog een citaat uit de toneelbewerking die Camus maakte van Faulkners roman “Requiem pour une nonne”, woorden van een filosoof die denkt met zijn hart:
“Alleen de waarheid kan het onrecht tarten; de waarheid of de liefde.”

Een vredelievende groet,
Sarah

gepubliceerd op 9 september 2025