Geschreven door Wim Dooge
Voorgelezen door Sanne van Deursen
Geluidsmontage Seth Mook
Thema: Zin
6 mei 2025
Titel: Rousseau

Rousseau

Een onbekende kant van de originele denker Jean Jacques Rousseau
De Zwitsers Franse filosoof Jean Jacques Rousseau – een autodidact op elk gebied waarin hij later zou gloreren – heeft een ongekend grote invloed gehad op de Westerse filosofie. Zijn gedachtegoed werkt tot de dag van vandaag door op vele gebieden van ons denken, zoals op onze ideeën over de opvoeding, over de politiek, over de natuur, etc..

In de jaren 1761 en 1762 had hij als schrijver een zeer vruchtbare periode: het ene werk na het andere vloeit uit zijn pen: Julie, ou la nouvelle Heloise (1761), Du Contract social (1762) en Emile (1762). Velen menen dat de beroemde openingszin van Du Contract social: ‘De mens wordt vrij geboren en overal ligt hij in ketenen’ en de gedachten die hij hier verder uitwerkt ten grondslag liggen aan de Franse Revolutie.

Na een zeer turbulent leven voelt Rousseau vanaf 1766 de behoefte om een aantal autobiografisch geschriften te schrijven: Bekentenissen, Dialogen en Overpeinzingen van een eenzame wandelaar; werken die overigens allemaal pas na zijn dood zullen verschijnen. Het mooie boekje Overpeinzingen van een eenzaam wandelaar zijn een vervolg op zijn Bekentenissen. In dit boekje, dat hij door zijn overlijden niet heeft kunnen voltooien, probeert hij zichzelf en zijn zielenleven, als een psychiater-avant-la-lettre, te doorgronden.

Wat u waarschijnlijk niet wist is dat Jean Jacques Rousseau ook een succesvol operacomponist was. Zijn opera La devin de village (De waarzegger van het dorp), een één-akter, kende een nieuw soort recitatieven naar Italiaanse stijl, die Rousseau wel enigszins aanpaste aan de Franse smaak. En … hij schreef niet alleen de muziek, maar ook het libretto. Le devin du village werd o.a. op 18 oktober 1752 succesvol opgevoerd aan het hof in Fontainebleau in aanwezigheid van koning Louis XV en diens maîtresse Madame de Pompadour. Na dit succes leverden de vele opvoeringen in Parijs hem zoveel geld op dat hij een aantal jaren rustig aan zijn filosofische en autobiografische geschriften heeft kunnen werken. De korte inhoud van Le devin du village luidt als volgt:

In een idyllisch landschap roept Colette (een sopraan) de hulp in van een waarzegger (le devin), die haar aanraadt een onverschillige houding t.a.v. Colin (een tenor) aan te nemen. Aan Colin, haar voormalige geliefde, vertelt de waarzegger bovendien, dat Colette op een ander verliefd is geworden. De list werkt en de opera eindigt met een verzoening tussen de twee geliefden.

Het is duidelijk dat Rousseau een scherp oog had voor de psychologie van een mens, niet alleen van de psyche van hemzelf maar zoals hij in deze opera toont ook voor anderen, zoals in dit geval voor de psyche van de jaloerse Colin; die uiteindelijk toch kiest voor zijn oude liefje. Ja, wij mensen moeten soms via een goed bedoelde list onze ware bestemming vinden. Juist ook omdat we uiteindelijk niet willen verliezen dat we dachten al te bezitten.

gepubliceerd op 6 mei 2025