Geschreven door Margriet Dijkmans van Gunst
Voorgelezen door Sanne van Deursen
Geluidsmontage Seth Mook
Thema: Tegen de klippen op
Titel: Anders winnen

 

Tegen de klippen op, geloof ik,dat we de geweldspiraal in de Oekraine-oorlog nog kunnen keren.
Tegen de klippen op, want als ik zeg dat ik het moeilijk vind dat Zelensky heel Europa afreist voor wapens, krijg ik vaak reacties als: “wat wil je dan?” of “wij willen de Russen hier toch niet!” of “kijk eens wat die Russen hebben aangericht!” Ik voel me soms wat alleen in mijn gedachten over ontwapening i.p.v. bewapening; dat overwinnen ook anders kan dan met wapens.
Ik snap de reacties maar ik vind het zo verschrikkelijk al die dode soldaten en burgers. Dat kan toch zo niet! Er moet toch een andere weg zijn, denk ik dan.

Ik stuit op een artikel van Jolle Demmers, hoogleraar conflictstudies in Utrecht, over de Oekraine-oorlog. Zij heeft het over een ander narratief, een ander verhaal over winnen.

Ze zegt: “Op veel aspecten van de oorlog hebben we geen invloed. Maar in plaats van te blijven aansturen op de weinig kansrijke, destructieve en risicovolle strijd voor territorium kunnen Europese regeringen hun beperkte instrumenten beter aanwenden om op te schuiven naar de-escalatie. Dat wil onder meer zeggen: inzetten op humanitaire hulp, wederopbouw en veiligheid voor Oekraïne, bijvoorbeeld door Oekraïne het EU-lidmaatschap te verlenen en garanties voor sanctieverlichting voor Rusland. Alleen dat kan een begin betekenen van een proces dat kan uitmonden in onderhandelingen.
De vraag hóé deze oorlog te beëindigen vraagt analyse, realisme en strategisch inzicht,
maar ook wijsheid en humaniteit, verbeeldingskracht en empathie.”

Dat is een andere vorm van winnen, een ander narratief. Overwinning is dan: de terugkeer naar een normaal leven, een einde aan het sterven, de opbouw van een nieuwe veiligheid en laten zien dat menselijkheid uiteindelijk overwint. En tevens: omarmen wat er al wél gewonnen is: een sterk verenigd Oekraïne, bijvoorbeeld.

Demmers vervolgt: “De analyse van oorlog en geweld vraagt een kritische blik die niet meteen in kaders van goed en kwaad of normaal en abnormaal vervalt.
Dat is moeilijk omdat ook wij deel uitmaken van dit verhaal. Toch moeten we de dialoog blijven
aangaan in onzekere tijden. Een werkelijk begrip van oorlog is pas mogelijk wanneer we in staat zijn naar onszelf te kijken door de ogen van de vijand.”

In haar verhaal hoor ik het morele appel dat op ons gedaan wordt. Zijn wij in staat naar de vijand te kijken als naar een broer, een zuster? Met mededogen.
En omgekeerd zijn wij in staat door de bril van de vijand naar onszelf te kijken? Naar ons aandeel.
Of met Nietzsche: Houdt van uw vijand en haat uw vrienden.

Ik krijg weer hoop en ik zing zachtjes het Lied tegen de derde wereldoorlog, dat Huub Oosterhuis in 1972, tijdens de Vietnamoorlog schreef op de melodie van het Wilhelmus, en waarin ik moed, mededogen en zelfreflectie hoor.

Wij die met eigen ogen de aarde zien verscheurd,
maar blind en onmeedogend ontkennen wat gebeurt:
dat oorlog is geboden en vrede niet mag zijn,
dat mensen mensen doden dat wij die mensen zijn.
Wij die nog mogen leven van hoop en vrees vervuld,
aan machten prijsgegeven, aan meer dan eigen schuld,
wij die, God weet hoe verder, tot hiertoe zijn gespaard,
dat wij toch nooit erkennen het recht van vuur en zwaard.
Dat wij toch niet vergeten waartoe wij zijn gemaakt,
dat diep in ons geweten opnieuw het licht ontwaakt,
dat in ons wordt herschapen de geest die overleeft,
dat onze lieve aarde nog kans op redding heeft.

Tegen de klippen op geloof ik in een andere vorm van winnen.
(Op zoek naar een nieuw narratief over oorlog en vrede. De EU heeft andere middelen dan oorlogsvoering in handen om haar principes hoog te houden’; Jolle Demmers , 5 mei 2023)

gepubliceerd op 27 juni 2023