Nog niet zo lang geleden spaarden we op vakantie muntjes. Om mee naar huis te bellen, waar we zaten en dat het goed ging. Met je mobiele telefoon hoef je alleen maar een plaats met bereik te zoeken, hoewel je  bijna altijd ‘gewoon’ vanaf je vakantieplekje belt.

Toch is vakantie voor veel mensen, maar natuurlijk niet voor iedereen, een gelegenheid om even offline te gaan, even geen elektronisch berichtenverkeer, of veel minder dan normaal. Vakantie is ook daarmee afgebakend van het gewone, dagelijkse leven. Het woord vakantie duidt daar ook op, het komt van vacare, leeg zijn, en wel leeg van het dagelijks gedoe. Leeg van het online gedoe lijkt daar wel op. Traditioneel is ook de zondag een rustdag, een ‘lege’ dag. Mogelijk gevuld met dingen waar we in het dagelijks leven niet aan toe komen: sporten, sociale contacten, maar ook geloof. En rond dat geloof wordt er, zie ook de rest van deze VrijZinnig, inmiddels ook druk online gecommuniceerd. Verdraagt zich dat met elkaar?

In haar boek Dag vriend! wijst de filosofe Stine Jensen erop dat de sociale media, onder aanvoering van Facebook, gezien kunnen worden als handel in ‘intiem kapitaal’. Je intiem kapitaal bestaat uit wat betrekking heeft op waardevolle persoonlijke informatie. Bijvoorbeeld over relaties, uiterlijk, gezondheid, je politieke of geloofsopvattingen – dat wat maar een paar mensen van je weten. Tot je het op Facebook zet: dan weten al je ‘vrienden’ (gemiddeld zo’n tweehonderd) het. En via hen ook anderen. Voor bedrijven is deze informatie goud waard, overheden kunnen er beleid op maken. En daar heeft Stine Jensen zo haar vraagtekens bij. Moet ‘iedereen’ een foto van haar babydochter in bad kunnen zien? Bovendien is dat wat er op Facebook (enzovoorts) komt een uiterst positief uittreksel  van onszelf en anderen: wél de leuke uitstapjes, de successen en de vrolijkheid, maar níet de mislukkingen, het opruimen of het verdriet. Terwijl beide natuurlijk in het echte leven voorkomen.

Ik zou zeggen dat ook geloof intiem kapitaal is. Uiterst persoonlijk, en niet in alle vormen geschikt om aan iedereen rond te bazuinen. In sommige uitingsvormen, zoals een kerkdienst, wel openbaar, in andere, zoals gesprekskringen, beperkt openbaar en sommige gesprekken blijven beslist privé.

Nu houden de verschillende vormen van geloof op het internet en in de sociale media daar wel rekening mee. Kerkdiensten worden integraal uitgezonden, er zijn groepsgesprekken op Facebook en dergelijke, per email worden persoonlijke zaken uitgewisseld. Geloven kan ook via sociale media vorm krijgen.

Toch mis ik wat in die vormen. Per mail zie ik niet hoe een ander op mij reageert en in een groepsgesprek online is de draad al helemaal niet makkelijk vast te houden. En hoewel het heerlijk is om een kerkdienst van een afstand mee te kunnen maken als je er ondanks ziekte, handicap of reisafstand niet bij kunt zijn, het is een slap aftreksel van de echte offline dienst. Geen geur van een kaars, niet samen zingen, en bidden, geen serieuze gesprekken of kletspraatjes vooraf of achteraf, geen handje van de dominee, geen koffie, geen brood en wijn, geen bloemen. En wat mij betreft vooral niet of nauwelijks geschiedenis met elkaar. Offline kan je veel makkelijker echt intiem worden en gemeenschap vormen – en daarom ga ik liever offline dan online naar de kerk. Smartphone in mijn zak, op stil, dat wel.

gepubliceerd op 19 september 2013