Iedere tijd heeft zijn eigen onderwerpen. Deze beïnvloeden de politiek, de publieke opinie, het levensgevoel en vanzelfsprekend ook het religieuze leven. Op dit moment zijn sociaal maatschappelijke onderwerpen niet meer maatgevend voor het inrichten van het persoonlijke religieuze leven. Het is tegenwoordig populair om te zeggen dat we een hoogstpersoonlijke les te leren hebben in dit leven. En het is vooral niet kek om aan die lessen consequenties te verbinden die verder reiken dan het eigen welbehagen. De samenleving blijft gemakkelijk buiten beeld. En daarmee lijkt het alsof de vroegere godsdienst met aandacht voor de wereld en huidige ego spiritualiteit tegenover elkaar staan. Het vervelende van een dergelijke tweedeling is dat de spiritualiteit van het ik en die van de ander onwillekeurig geponeerd wordt als tegenstelling. En dit is niet het geval. Idealiter liggen de wereld en het ik in elkaars verlengde en als er iets schadelijk is zowel voor de wereld als voor het individu is dan is het om deze twee tegen elkaar uit te spelen. Kerken als hoeders van de christelijke traditie hebben in onze tijd waarin religie de moeilijke taak om mensen zowel te begeleiden in hun persoonlijke ontwikkeling als deze ontwikkeling in een groter kader te plaatsen. Dit doen zij vanuit de christelijke boodschap waarin thema’s als een gezond gevoel van eigenwaarde en barmhartigheid elkaar verdragen.

Het is helaas het geval dat de godsdienst van de jaren zeventig en tachtig zich eenzijdig richtte op de wereld met als consequentie dat aandacht voor het ik daaraan onderschikt gemaakt werd. Populair waren thema’s als de bom, Shell en Zuid-Afrika in onze eigen kerk. De kerken isoleerden onbedoeld wellicht maatschappelijke thema’s van onderwerpen die te maken hadden met persoonlijke ontwikkeling. En persoonlijke groei had al snel het etiket “niet-geëngageerd dus ego-centrisch”. Er ontstond een gat in de markt dat veelal werd opgevuld door ongezonde vormen van egospiritualiteit die gemakkelijk leidden tot gefixeerde zelfbeelden en opgeklopte ego’s waar de wereld weinig aan had en heeft. Het is aan de kerken van nu om modellen van persoonlijke ontwikkeling aan te bieden die niet het kleine ik bestendigen maar mensen ruimte en richting geven om hun eigen individuele bestemming te leren herkennen. Wie daarvan weet heeft kan zijn of haar taak in de samenleving op zich nemen en de ander dichtbij en veraf beter van dienst zijn. Tegelijkertijd dienen de kerken niet weer in de valkuil van de eenzijdigheid terecht te komen. Als we de individuele ziel bovenaan onze agenda zetten dan moeten we de wereld niet vergeten zoals we decennia lang het individu hebben laten verkommeren. Als we de grote onderwerpen van de wereld verwaarlozen geven we daarmee ruimte aan de ideologen van de samenleving der onverschilligen waarin de term verantwoordelijkheid een eufemisme is geworden voor het recht van de sterkste.

Met Pinksteren vieren we het begin van de kerk en we vieren de komst van de Heilige Geest. Met uitstek is Pinksteren het feest van de communicatie. En we zullen in gesprek moeten blijven als kerk met anderen en met onszelf. En moge de Heilige Geest ons inspireren om de tijdsgeest te verstaan.

gepubliceerd op 24 juni 2004