Het zal je maar gebeuren. Je bent kind en je gaat niet naar school. Er is geen school, wel een fabriek waar je van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat werkt. Je bent jong maar door een ongeval kun je geen kant meer op, behalve in een rolstoel. Het is een hard gevecht om je vrij te vechten, van binnenuit.
Vrijgevochtenheid is meer dan de profielschets van de jongere die doet wat hij of zij wil. Het is breder en rijker. Het is als met onze bevrijdingsfeesten met vlaggen, mooie toespraken en concerten. Die moeten wel blijven, maar bevrijding is meer. Het is een vrij zijn van vreemde machten op politiek terrein. En vreemde machten zijn er op verschillende gebieden. Op sociaal maatschappelijk gebied zien wij deze in kinderarbeid en mishandeling. Lichamelijk is er de bezettende macht die als indringer je gezondheid bedreigt. En in sombere ogenblikken kunnen wij denken; ‘Wat zit ik toch vast aan van alles en nog wat, hoe laat ik los wat mij ongelukkig maakt?’ Mensen kunnen ook voor zichzelf de vreemde boeien zijn.
In het evangelie naar Marcus in het eerste hoofdstuk is er de ontmoeting van Jezus met een bezetene.
Het gaat om iemand met een onreine geest.
De theoloog Drewermann schrijft, dat iemand dan vast zit in een idee van zelfhaat, in angst, in een macht die de bezetter is van de persoonlijkheid. Alles wat goed is in deze mens en waardevol, wordt onderdrukt. Het mag er niet zijn. En daarmee mag hij of zij er als mens niet meer zijn. Een van de gevolgen van deze ontpersoonlijking is het opgaan in de massa. Dictatoren kennen dit proces maar al te goed. Honderden, duizenden, miljoenen krijgen zij op hun hand door van mensen een massa te maken, waar iedereen in mee moet lopen. Zo kunnen wij in het verhaal uit Marcus lezen en horen hoe de bezetene bevrijd wordt van die vreemde machten.
Hoe dat in zijn werk ging? Jezus sprak de onreine geest toe met; ‘Zwijg en ga uit hem weg!’
De massa moet zwijgen om plaats te maken voor de mens als mens, voor nieuwe ideeën, voor passie, voor vrome fantasie, voor het vuur in je, voor verandering en met de hartstocht voor de nood van anderen. Het kan een gevecht zijn om die vrijheid van dag tot dag te leven of om op bijzondere momenten in ons bestaan vorm te geven.
Dietrich Bonhoeffer, Duits theoloog, werd door vreemde machten, de SS, gevangen gehouden, gemarteld en later op 9 april 1945 in het concentratiekamp Flossenbürg vermoord. Vanuit zijn cel, vlak voor zijn deportatie schreef hij deze woorden; ‘door goede machten stil en trouw omgeven, beschermd, getroost, beveiligd wonderbaar.’ Het gedicht is in de liedbundel opgenomen in gezang 398. Wie die goede machten zijn, staat er niet bij.
Wel weten wij dat Bonhoeffer een vrijgevochten mens was, die voor velen nog steeds het voorbeeld is van vrijheid in het leven en in geloven. Het is de vrijheid van hen die weten hoe belangrijk het is, dat wij elkaar omringen met goede machten.
gepubliceerd op 1 mei 2005