Geschreven door Marion Sanders
Voorgelezen door Gert van Drimmelen
Geluidsmontage Seth Mook

Laurens Jz Coster is een site die er iedere morgen voor zorgt dat ik verrast word door een gedicht. Allerlei gedichten trekken voorbij. Van middeleeuwen tot aan gedichten uit pas verschenen bundels.
Zo trok er eind augustus het gedicht ’Graffiti’ van Marcel Coole voorbij. Er wordt een tipje van de sluier opgetild over graffiti en hoe er zo’n 40 jaar geleden (het gedicht komt uit de bundel ‘Wuivende’ 1984) tegenaan gekeken werd.
Zo ontstond het idee om het tipje even wat verder op te tillen.

Marcel Coole leefde van 1913 – 2000. Hij was een Vlaamse dichter en toneelschrijver.
Coole was voortdurend bezig om zijn gevoel door zijn rede te laten beheersen.

Graffiti

Zij willen zich affirmeren op de muren
en schuttingen van de grote stad,
als poogden zij hiermede barst en gat
te dichten om te zijn, misschien te duren.

Het is niet enkel een droom vol organen
van zware jongens, bijna dreigend als
ploertendoders, maar ook de ranke hals
van teedre kindvrouwtjes, verwant aan zwanen

en wezens van een andere planeet.
Het zijn nieuwe talen sprekende tekens,
viriel afkerig van vragen tot smekens
toe, doch vaak haast ruikend ook naar het zweet
van de angst. O vreemd menselijk tekort.
pantoffels en strikje. Smoking en schort.

Zou graffiti onder kunst kunnen vallen? Als dat zo is, zou de hedendaagse graffiti gelijk aan kunst je leven kunnen verrijken? Niet alleen je kijk op schoonheid, maar je blik op wat moreel juist is kan veranderen

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er een rage onder de Amerikaanse soldaten om overal waar ze kwamen de tekst ‘Kilroy was here’ te plaatsen vergezeld van Mr. Chad, een kaalhoofdig mannetje met een grote neus dat over een muur staart. Het werd een van de bekendste vormen van graffiti. Terwijl de vijand zich hierover ongerust maakte en afvroeg wat de woorden te betekenen hadden, werd het door vele mensen als een eerbetoon aan de Onbekende Soldaat gezien. Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog had ‘Kilroy was here’ een cultstatus bereikt. Nog steeds is er een ‘Kilroy is here’ boven in het Vrijheidsbeeld te zien.

In de jaren 80 werden de Europese kunstenaars geïnspireerd door de graffiti uit New York. Een van hen was Black le Rat, een pseudoniem voor Xavier Prou (geboren 1951). Rat is een anagram van Art. En volgens Prou is de rat het enige vrije dier in de stad, die bovendien net als de straatkunst de pest verspreidt. Het politieke en culturele klimaat in de jaren 80 werden gekenmerkt door sociale onrust en economische onzekerheid.
Veel werk van Black le Rat is vooral bedoeld om een sociaal bewustzijn bij te brengen.
De vele daklozen in de wereld beeldde hij af als mistroostige figuren, zittend en liggend op straat.

Zo zijn er veel overeenkomsten tussen het werk van Banksy en Black le Rat.
Beiden stellen maatschappelijke wantoestanden aan de kaak en schilderen ze beiden vaak ratten.

Banksy is het pseudoniem van een Britse kunstenaar. Zijn werk is vaak politiek en humoristisch van aard en te vinden in vele Europese steden en daarbuiten, zoals in Palestina en de VS.
Juist Banksy’s graffiti is in staat om onze morele denkbeelden bij kunst op de proef te stellen. De tekeningen op de betwiste muur op de Westelijke Jordaanoever tussen Israël en Palestina bv. Een Palestijn merkte over deze beschilderde muur op dat Banksy de muur mooi had gemaakt. Toen Banksy de man voor dit compliment wilde bedanken, antwoordde hij: “Wij willen niet dat hij mooi is, we haten deze muur, ga naar huis”.
Tegelijk wordt er over deze muur gezegd dat hij wordt opengebroken met droombeelden van een andere wereld. Door de speelsheid en de humor geeft het zicht op de menselijke verlangens, die in het geding zijn.

Kunstenaars laten ons op een nieuwe manier kijken naar de wereld en laten ons de rijkdom of de verschrikkingen even zien. Kunst toont dat de dingen om ons heen een werkelijke waarde hebben. Onafhankelijk van hun nut voor ons.
Amsterdam is qua graffiti/street-art net zo booming als Los Angeles, New York en Berlijn.
Graffiti is ook belangrijk voor cultureel-historisch erfgoed en inzet van debatten over de leefbaarheid in de stad. Bij graffiti gaat het niet om het esthetische maar om het kritische aspect. Graffiti/street-art kan als een proces van zingeving gezien worden, die niet ontstaat op commando maar spontaan wanneer oude verklaringen niet meer voldoende zijn. Op straat is in alle openheid de eeuwige strijd tussen goed en kwaad zichtbaar. De strijd tussen mooi en lelijk, tussen stijl en smakeloosheid. Een woordeloze strijd voorzien van logo’s en symbolen. Het vinden van een positie in een wereld die je vijandig is.

PS. De prent hierboven is van een van mijn zoons (tevens de enige prent die ik heb). Samen met een vriend maakten zij graffiti in hun academie-tijd eind jaren 90.

gepubliceerd op 26 oktober 2021