8 mei j.l. was onze dominee, Rosaliene Israël, te gast bij de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam voor een dialoog in het kader van 80 jaar vrijheid. Haar rede is hieronder weergegeven:

Toen Chantal me belde met de vraag om een bijdrage te leven aan deze avond van de dialoogcommissie over 80 jaar vrijheid en bevrijding en wat vrijheid voor mij betekent, voelde ik een diep ‘Ja’.

De opkomst van populisme breed in Europa en in ons eigen land.
De manier waarop groepen tegen elkaar worden uitgespeeld.
Toenemende discriminatie op grond van geaardheid, gender, geloof, levensovertuiging en een groeiend gevoel van onveiligheid.
De resonantie van opvattingen en politieke keuzes, die hebben geleid tot de gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog, waarvan we de slachtoffers op 4 mei gedachten.

Als het voor mij iets betekent dan wel dat de noodzaak om ons als stadsbewoners niet uit elkaar te laten drijven of tegen elkaar uit te laten spelen. Dank daarom voor deze uitnodiging om vanavond bij elkaar te komen als Amsterdammers van diverse, al dan niet religieuze en levensbeschouwelijke pluimage, en het gesprek met elkaar te zoeken.

Ik sta hier vanavond als Amsterdammer, als gelovig en belijdend christen, en als relatief verse predikant van Vrijburg, een vrijzinnig kerkelijk centrum, van Vrijzinnige Protestanten en Remonstranten, nog geen tien minuten fietsen hier vandaan, precies aan de andere kant van de RAI.

Hoewel het zeker niet de eerste keer is dat ik hier over de vloer kom, is het wel mijn eerste keer in deze nieuwe functie.
En – om om te beginnen even stil te staan bij wat vrijheid voor mij persoonlijk betekent – dat ik hier vanavond als predikant sta heeft voor mij alles met vrijheid te maken.

Dat mijn ouders staan in een protestantse traditie die het vrouwen verbiedt om predikant te zijn of enig ander ambt in de kerk op zich te nemen.
Dat ik leef in een alternatieve gezinssamenstelling en mezelf reken tot de queer-community.
Maakt dat ik de waarde van vrijheid van geloven, levensovertuiging, van levens- en liefdesvorm, mij ongelofelijk dierbaar is.

En het maakt ook dat ik me grote zorgen maak als aan mijn vrijheid én aan die van anderen getornd en gemorreld wordt. En dat ik me aangesproken voel om op te komen voor het recht op leven, vrede, veiligheid van iedereen in deze stad – zoals samen met leiders van andere religieuze gemeenschappen na de rellen op 7 november in deze stad.

Een avond als vanavond is voor mij een vorm van het voegen van de daad bij het woord dat we elkaar in deze stad beschermen en ons niet tegen elkaar op te laten zetten door het populistische, rechts-extremistische discours.
Omdat ik geloof dat dit wat we hier vanavond proberen te doen de weg is.

Als christelijk theoloog inspireert mij daartoe de vrijzinnige traditie waar ik mij meer en meer thuis ben gaan voelen, met grote nadruk op de individuele vrijheid van geloven en denken. Die steeds de relatie tot de ander en de structuur die nodig is om gezamenlijk de ruimte in te blijven nemen, onderkent.

Van aartsbisschop De Dominis (1560-1624) leenden de Remonstranten de gevleugelde uitspraak: ‘Eenheid in het nodige, vrijheid in het onzekere en voor alles de liefde’.
Hoe we die liefde – naar het grote liefdesgebod van God liefhebben en de naaste als jezelf – in de wereld van vandaag, en alles wat daar ver weg en dichtbij misgaat, invulling dienen te geven, is onderwerp van zorgvuldige onderscheiding.

Ik leerde onderscheiding als methode van Nicolaas Sintobin, een van de meest bekende, Amsterdamse Jezuïeten.
Wanneer je – met jezelf, in een relatie, in een gemeenschap, in de stad – vastloopt en niet goed weet hoe het verder moet, en je wordt allerlei kanten op geslingerd, er wordt aan je getrokken, de emoties raken verhit, dan is dat een indicatie om een pas op de plaats te maken.

En allereerst stuk voor stuk bij jezelf te rade te gaan, wat leeft er nu in mij, waarom ben ik zo geraakt, waar zit mijn pijn, wat is mijn eigen, unieke stem.
Dan naar een manier te zoeken, bij voorkeur in een cirkel om je allemaal uit te spreken, zonder direct op elkaar te reageren.
In het vertrouwen dat als we ieders stem horen, zichtbaar, merkbaar wordt wat er is en wat een volgende stap zou kunnen zijn.

Samen met mijn collega, Rachelle van Andel, ben ik begonnen dit soort cirkels te maken in onze gemeenschap. En ik kan je vertellen het is a hell of a job. Want we willen zo graag reageren, opstaan, ons uitspreken, in actie komen tegen oorlog, tegen geweld.
Maar hoe dat te doen, en tegelijk onderlinge eenheid in het nodige te bewaren en liefdevol in contact te blijven met andere levensbeschouwelijke gemeenschappen, met de stad?

Het resulteerde bij Vrijburg in een kerkdienst op 4 mei waarin het levensverhaal van ons vorig jaar september overleden Joodse gemeentelid Carla Josephus Jitta centraal stond.
We een gebedsslinger maakten met witte vredesduiven met de namen van wie we gedenken in de twee minuten stilte en gekleurde duiven door de tieners met de namen van leeftijdgenoten omgekomen in Gaza.
En de wildgeplukte bloemen een weg vonden naar de vele herdenkingen in onze stad: naar het Verzetsmonument aan de Apollolaan, naar het Homomonument naast de Westerkerk, én – waarvan acte – naar deze plek.

‘Bevrijding’, schrijft Rebecca Solnit in haar feministische essay ‘Een kleine geschiedenis van het zwijgen’ (2017), ‘is altijd (…) een proces van verhalen vertellen: met een verhaal naar buiten komen, het zwijgen verbreken, nieuwe verhalen maken. Iemand die vrij is, vertelt haar eigen verhaal. Iemand die gewaardeerd wordt, leeft in een maatschappij waarin haar verhaal een plaats heeft.’

Laten we, omdat de vrijheid die anderen voor ons bewerkstelligden ons lief is, met elkaar in deze stad plekken creëren waar we onze verhalen kunnen delen. Veilige plekken, safe spaces. Maar ook, naar het voorbeeld van de Amerikaanse zwarte christelijke activiste Micky Scottbey Jones, brave spaces.

‘Together we will create a brave space
Because there is no such thing as ‘safe space’
We exist in the real world
We all carry scars and we have all cause wounds
In this space
We seek to turn down the volume of the outside world
We amplify voices that fight to be heard elsewhere
We call each other to more truth and love
We have the right to start somewhere and continue to grow
We have the responsibility to examine what we think we know
We will not be perfect
It will not always be what we wish it to be
But it will be our brave space together
And we will work side by side’

 

gepubliceerd op 15 mei 2025