Plaatje / Kalligrafie: Mark van Praag
Niemandsland
Geachte X,
Je bent mijn denkbeeldige vijand. Aan jou kan ik schrijven, waar ik allemaal van walg en waar ik zo ontzettend verdrietig om kan worden; waar ik razend en woedend om ben en je toeschreeuw te stoppen. En waar ik ijskoud van binnen word, en het nooit meer warm krijg. Waar ik huil van machteloosheid om wat de ene mens de andere kan aandoen, en wat een machthebber een volk kan aandoen en genocide begaat. Mensen sterven door jouw toedoen; wereldwijd worden kinderen mishandeld, vrouwen vermoord, geweld begaan tegen LHBTQIA+ mensen, mensen van kleur; mensen worden als illegaal weggezet.
Uğur Ümit Üngör, hoogleraar Holocaust- en Genocidestudies, beschrijft in het TV programma Zomergasten van 17 augustus ’25 wanneer er volgens hem sprake is van genocide: “de vervolging en vernietiging van mensen op basis van hun veronderstelde of toegeschreven lidmaatschap van een groep, in plaats van op basis van hun eigenschappen als individu, of op basis van hun deelname aan bepaalde handelingen.” Hij laat gruwelijke beelden zien van executies in Damascus van vermeende tegenstanders van het Assad regime. Het is een uitzondering dat genocideplegers in beeld gebracht worden.
Hij benoemt de daden van Hamas op 7 oktober 2023 én de daden van de Israëlische regering op de Palestijnen in Gaza, beíden als genocide. Op de vraag wat hem hoopvol stemt en wat helpend zou zijn, zegt hij dat omzien naar het leed van anderen, en niet het eigen leed voorop stellen, mensen verder helpt.
Beste X, ik word geraakt door het kunstwerk van Mark van Praagh, beeldend kunstenaar, schilder en graficus; hij maakte onlangs ‘Free Calligraphy, de moord op Palestijnse journalisten’. Een kunstwerk waarin hij delen uit een tekst van het artikel in de Correspondent over de moorden van Israël op Palestijnse journalisten, waaronder Anas al-Sharif in Gaza heeft verwerkt. In eerste instantie lijkt het een onleesbare tekst omdat hij zijn eigen, zelf ontwikkelde vrije kalligrafische tekens heeft gebruikt. Onder de regels is in kleine letters de tekst wel leesbaar geschreven. Het zijn puur een aantal feiten zonder commentaar. Het helpt me de ijzige kou die mij beving bij het horen van het bericht over de moord enigszins draaglijk te maken.
Simon Kuper, schrijver en journalist, was dit jaar de tweede zomergast bij de VPRO en ik was geraakt door wat hij zei over Mandela; Mandela die 27 jaar in Zuid Afrikaanse gevangenschap leefde. Een icoon voor vrede, verzoening en afschaffing van de apartheid. We zagen een fragment van zijn verzoeningsbezoek aan de weduwe van Hendrik Verwoerd, de leider van het apartheidsregime, die hem gevangen had gezet. Hij toonde respect voor haar, luisterde naar haar, zelfs toen ze uitsprak in apartheid te geloven. Hij stond met haar stil bij het standbeeld van haar man.
Ik bid lieve X, waar is je mededogen, je compassie, je liefde voor je medemens? Hoe sta je in het leven, waarop baseer je je macht. Ik wandel graag met je mee, om te horen wat jou raakt en beweegt, hoe je familie eruit ziet, wiens kind je bent. Wat is er gebeurd in je leven, dat je deze afslag genomen hebt. Welk verdriet heb je, welk leed is jou aangedaan?
Ik eindig deze brief met een gedeelte van een gebed dat ik las in het boek van vergeving van Desmond Tutu en zijn dochter Mpho Tutu.
Is er een plek waar wij elkaar kunnen ontmoeten?
Jij en ik
De plek in het midden
Het niemandsland
Waar we de grens overgaan
Waar jij gelijk hebt
En ik ook gelijk heb
En waar we beiden ongelijk hebben
En ons beiden onrecht is aangedaan
Kunnen we elkaar daar ontmoeten?
En op zoek gaan naar de plek waar het pad begint
Het pad dat eindigt wanneer we vergeven.
Laten we samen de bittere kou verdrijven en ons aan elkaar warmen.
Met liefs en een omarming van Carolien
gepubliceerd op 7 oktober 2025