Bestemming is vertrekpunt

door Sara Dondorp

Vanwege de cursus ‘Nieuwe Testament, heb ik me de laatste dagen een beetje verdiept in de wereld van het boek Openbaring. Het laatste boek in de bijbel wordt vaak gezien als een verhandeling over het einde van de geschiedenis. Na heel veel kleurig beschreven ellende komt er aan het eind van het boek een visioen over de Nieuwe Hemel en de Nieuwe Aarde. (Openbaring 21:1.) De schrijver van het bijbelboek kent zijn klassiekers. Ook aan het eind van het profetenboek Jesaja komt een visioen voor van de Nieuwe Hemel en de Nieuwe Aarde. (Jesaja 65:17 en 66:22.) In de christelijke traditie is dat visionaire beeld vaak gezien als de ultieme bestemming van de geschiedenis en van de mensheid. De prachtige toekomst waarvoor God de mens eigenlijk bedoeld heeft, maar die pas aanbreekt na de (weder)komst van de Messias. Of in het hiernamaals. Verder weg kan een bestemming bijna niet zijn. Die prachtige toekomst van vrede en gerechtigheid, zoals die ons wordt voorgespiegeld in de profetie van Jesaja en de openbaring van Johannes, staat immers mijlenver af van de dagelijkse werkelijkheid in de wereld. Er is op zoveel plaatsen oorlog, mensen leven in angst, er is tweedracht. En dan is er ook nog de milieuvervuiling en de doemscenario’s die ons voor ogen komen als we daar niet snel een oplossing voor vinden.

Je kunt door de onbereikbaarheid van die prachtige bestemming ontmoedigd raken en gelaten afwachten op de dingen die komen gaan. Later, na het leven in dit aardse tranendal. Die troost is mensen eeuwenlang voorgehouden: later, na de dood, wordt het beter. Maar kan je dan nog wel spreken van een bestemming? Bij een bestemming kom je immers altijd pas aan na een reis. Zonder reis geen bestemming. Met rustig afwachten kom je nergens. Ook al is het visionaire Rijk van Vrede en Gerechtigheid nog zo onbereikbaar, je kunt wel alvast op reis gaan. Je door dat prachtige beeld laten inspireren om het leven in het hier en nu iets mooier te maken dan het al was. Je laten sterken door de hoop dat er aan ellende een eind kan komen. Op die manier wordt de onbereikbare bestemming toch ook een beetje een vertrekpunt. Met dat prachtige beeld voor ogen kan je op weg gaan.

Max_Beckmann

De Duitse kunstenaar Max Beckmann maakte midden in de oorlog een serie litho’s over de Apocalyps (Openbaring). Beckmann was in 1937 gevlucht naar Amsterdam, omdat de nazi’s zijn kunst hadden aangemerkt als ‘ontaard’. Hij zou er gedurende de hele oorlog blijven en doorwerken in zijn geheime atelier op een zolder boven zijn huis aan het Rokin. In 1941 kreeg hij van een vriend de opdracht om het laatste bijbelboek te illustreren. De totstandkoming van de serie litho’s was een avontuur op zichzelf. Behalve zijn eigen bijbeltje had Beckmann geen voorbeelden of bronnen tot zijn beschikking. Het zijn zeer persoonlijke en beeldende illustraties geworden, waarin de verschrikkingen om hem heen een rol spelen. In zijn versie staat Babel voor het Derde Rijk. Maar ook de hoop op een nieuwe wereld heeft Beckmann verbeeld. Een bijna mythische afbeelding van een nieuwe dageraad. Zelfs in de diepste ellende van de Tweede Wereldoorlog kan het visioen uit Openbaring inspireren tot hoop op een nieuw begin. Zo is het beeld van de uiteindelijke bestemming vertrekpunt geworden van nieuwe hoop.

Illustratie uit: ‘De Apocalyps van Max Beckmann’, tentoonstellingscatalogus, Bijbels Museum Amsterdam, 2007

gepubliceerd op 23 april 2008



Alle columns