Geschreven door Thomas Meerwijk
Voorgelezen door Gert van Drimmelen
Geluidsmontage Seth Mook
Thema: Kantelende Werelden
Titel: Weerbaarheid
Weerbaarheid
Tijdens mijn studies klimaatwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam en Bos en Natuurbeheer in Wageningen heb ik veel gehoord over kantelpunten in onze wereld. Kantelpunten waarna onze wereld en de natuur onherroepelijk zullen veranderen. Bijvoorbeeld, de 1.5 graad opwarming waarbij de zee stijgt en sommige ecosystemen voor eeuwig worden aangetast, de hoeveelheid stikstof die er nodig is voordat alle heide uit Nederland verdwijnt of hoeveel bosbranden de Amazone aankan voordat het in een savanne verandert. Het is soms bedroevend om over dit soort dingen te lezen in het nieuws en te zien dat groene wetgeving alleen maar word afgezwakt of er in zijn geheel niet wordt doorgevoerd.
Maar toen ik een aantal weken geleden met Dik en Margriet het thema voor deze miniaturen besprak, waren we van mening dat er ook een positieve noot aan kantelende werelden moest zitten. En dat kan, er worden namelijk ook positieve ontdekkingen gedaan, ook al worden die soms overspoelt door de negatieve.
Als je het over kantelpunten hebt, moet je het namelijk ook over weerbaarheid hebben. Weerbaarheid is de kracht van een ecosysteem, een diersoort of een persoon om een schok te weerstaan, ervan te herstellen en er vervolgens van te leren. Hoe groter deze weerbaarheid is, hoe minder snel er een kantelpunt bereikt wordt waarbij er blijvende veranderingen plaatsvinden.
Ik heb het geluk gehad afgelopen jaar voor mijn scriptie naar Ghana te reizen met een project dat onderzoek deed naar de weerbaarheid van tropische bossen. Ik keek specifiek naar hoe bossen zich op natuurlijke wijze herstellen op stukken grond die vroeger gebruikt werden voor landbouw. De locaties die ik onderzocht werden vroeger intensief gebruikt om producten te verbouwen zoals papaja, cacao of rubber. Het waren open plantages met rijen en rijen van een enkele soort, netjes en gelijkmatig verdeeld met af en toe een weggetje waar een auto doorheen kon om de oogst op te laden.
Het project waar ik bij zat betaalde de boeren om op delen van hun land niets meer te verbouwen. De grond werd met rust gelaten en wij keken toe hoe het bos weer terug groeide. Toen ik in Ghana aankwam ging het project net zijn derde jaar in, wat in bostermen een vrij korte periode is. Maar het contrast wat ik zag met de omliggende plantage was gigantisch. Er stond al een echt jong bos! Compleet met tientallen inheemse soorten, soms wel 6 meter hoog met een stam zo dik als een frisbee. Onder het bladerdak groeide er al een dichte laag van struiken en lianen, soms zo dicht dat we een machete nodig hadden om ons een weg erdoorheen te banen.
De natuur is weerbaar. Als we het gewoon wat ademruimte geven heeft het de capaciteit om weer terug te veren en te herstellen. Maar dan moeten we de natuur wel die ademruimte geven, en dat zal ook wat weerbaarheid van ons vereisen. Gelukkig is de mens ook heel weerbaar. Je zag het al tijdens Covid pandemie; wij hebben de kracht om ons in korte tijd aan te passen en grote systematische veranderingen door te voeren. Dit geeft hoop dat er nog genoeg tijd is om de wereld niet de verkeerde kant op te laten kantelen.
gepubliceerd op 1 april 2024