Geschreven door Marion Sanders
Voorgelezen door Gert van Drimmelen
Geluidsmontage Seth Mook
Thema: De zeven Hoofdzonden, Traagheid

Documenta 15

De zevende hoofdzonde is ‘traagheid’, die in verschillende vormen tot uiting kan komen, zoals luiheid, onverschilligheid, gemakzucht, vadsigheid en is de tegenpool van ‘ijver’, aandacht hebben, goed luisteren.

“Documenta 15” is een 5 jaarlijkse beeldende kunstmanifestatie in Kassel (Duitsland), opgericht door Arnold Bode. Arnold Bode werd geboren in 1900 en was schilder en pedagoog. Al in 1933 kwam hij in opstand tegen het naziregime en in 1948 stichtte Arnold samen met zijn kunstvrienden in Kassel de kunstacademie. Zijn ideaal was om in het volledig verwoeste Kassel een grote internationale kunsttentoonstelling te organiseren met als doel de wereld na de WO II weer in dialoog te brengen en te laten na denken over de relatie tussen kunst en maatschappij. En dit ideaal werd verwezenlijkt in 1955. Meteen was het een enorm succes. Zo vond het dit jaar alweer voor de 15e keer plaats.

Elke Documenta wordt door een andere curator samengesteld.
Deze keer georganiseerd door een Indonesisch collectief, dat uitgaat van waarden en ideeën gebaseerd op een artistiek en economisch gemeenschappelijk opbouwen van hulpmiddelen en op een eerlijke verdeling.

Aan de hand van deze Documenta wil ik proberen uitleg aan de zevende hoofdzonde en aan de tegenpool te geven. Heel sterk kwam hier Globe North tegenover Globe South tot uitdrukking.
Globe North is de westerse kunst, waar het unieke individuele centraal staat. Het unieke individu dat in volstrekte zelfstandigheid een autonome wereld creëert. En wat op deze manier ook heeft kunnen leiden tot grote kapitalistische beurzen, zoals o.a. Art Basel.
Globe South is kunst uit o.a. Latijns-Amerika, Azië, Afrika en Oceanië. Waar geen verering van het individu is, geen uitzonderlijke kunstenaar en geen kapitalisme. In deze gebieden speelt het westerse romantiek idee een veel geringere rol.
En juist in deze kunstuiting van de Globe North zit voor mij de traagheid, onverschilligheid tegenover de ijver, de aandacht voor alles om zich heen in de kunstwereld van de Globe South.

Veel westerse kunst kent geen actualiteit, maar romantische tijdloosheid, zit in een bubbel en wil de veranderende buitenwereld niet graag toelaten.
Maar volgens Globe South is het wezen van de kunst de vernieuwing, het verkennen van het onbekende en juist dat verkennen is vernieuwing.
De onbekende kunstenaarscollectieven van de onbekende Globe South op deze Documenta hoopten op gesprekken in de, vooral westers georiënteerde, internationale kunstwereld. Want, let wel, nog altijd betekent ‘internationaal’ eigenlijk ‘interwesters’. En het westen vindt het nog altijd moeilijk te accepteren dat andere stemmen zomaar een andere kijk op de westerse wereld kunnen hebben.

Deze Documenta 15 laat zien dat het gaat om de keerzijde van het kapitalisme, macht en racisme.
De kracht van het collectief speelt hier een grotere rol dan het individuele kunstenaarsgenie.
Zo wordt ook zichtbaar dat je met kunst je grenzen kunt oprekken. Kunst is niet alleen op het visuele gericht, maar ook op het meedoen. Want verandering komt niet zomaar, aldus Globe South.
Kunst probeert ook vaak een gevoel van verontwaardiging over onrecht en solidariteit uit te drukken.

Stilte is gehoorzaamheid. Maar we moeten sterk genoeg zijn om de kritiek aan te kunnen en de confrontatie aan te gaan, aldus Sjaron Minailo (NRC 6/9/’22)

Het spontaan ontstane gevoel wat ikzelf op deze Documenta kreeg, was van het opboksen van Globe South tegen de zelfverzekerdheid van Globe North.

Laten we wat onverschilligheid vallen en wat aandacht krijgen voor de ander.
Misschien zijn kunstuitingen daar wel meer geschikt voor dan we dachten.
(Zie hierover ook mijn miniatuur “Wat doet graffiti met je?” Nr. 206)

gepubliceerd op 25 oktober 2022