Op de valreep bezocht ik half januari de tentoonstelling ‘125 grote liefdes’ in het Van Gogh-Museum. Bijna was ik een deel ervan misgelopen. Helemaal op zolder stonden enkele poppenhuizen. Schitterend ingericht, met oog voor detail. Ik stond met mijn neus bovenop de vitrine de miniatuurkeuken te bewonderen, toen de suppoost mij aansprak. “Zoveel mensen kijken er even kort naar en lopen dan weer door. Maar er valt zo ongelofelijk veel te zien. Ik ontdek nog steeds nieuwe dingen.”
“En het is allemaal met zoveel aandacht en liefde gemaakt!” beaamde ik.
Voor ik het goed en wel doorhad, was ik verwikkeld in een gesprek over de hectische moderne tijd, waarin mensen geen besef meer hebben van de schoonheid die er om hen heen is, geen aandacht meer voor wat werkelijk van waarde is. Wat moet het leven mooi geweest zijn in de 18e eeuw, toen er nog geen computers waren en mensen nog tijd hadden voor elkaar en voor het leven.
Pas op de fiets naar huis realiseerde ik me dat het gesprek een religieuze dimensie had. Het ging over verlangen naar waardigheid, eerlijkheid, schoonheid en rust. Over iets dat verloren lijkt te zijn gegaan.
Religie is overal. Misschien wel meer buiten de kerk dan daar binnen. Eerder op onverwachte momenten, dan op plaatsen waar het etiket ‘religie’ aanhangt.

In de Nieuwe Kerk is tot 19 april de tentoonstelling ‘Heilig vuur’ te zien met werken uit het Stedelijk Museum. Het oude gotische kerkgebouw heeft zich barmhartig ontfermd over de dakloze moderne kunsttempel. ‘Religie en spiritualiteit in de moderne kunst’, is de ondertitel van de tentoonstelling. Grote woorden, maar wat wordt ermee bedoeld? In de eerste zaal hangt een foto van het diamanten doodshoofd van Damian Hirst en een provocerend kunstwerk van Gilbert & George. Bedoeld als een aanklacht tegen de christelijke samenleving (volgens de het institutionele aspect van religie dat kan knellen? Op de achtergrond is het instituut kerk in de tentoonstelling voelbaar. Bij de rabbi van Chagall en bij de tentoonstellingscatalogus, die is vormgegeven als een soort modern bijbeltje: klein en zwart, bedrukt met stevige vette letters, alsof die een absolute waarheid bevatten.
Spiritualiteit in moderne kunst. Als het om spiritualiteit gaat, wil ik geraakt worden. Geraakt werd ik in de zaal waar enkele Mondriaans en Malevichen met elkaar en met werken van Barnett Newman en Mark Rothko in dialoog zijn. Religie heeft onder meer te maken met verbondenheid; in die zaal werd voor mij verbondenheid tussen de kunstwerken voelbaar.
Geraakt werd ik ook door het winterlicht dat door de hoge ramen langs de oude stenen muur scheerde. In de meeste ruimtes is het plafond afgedekt, maar in een klein deel van de tentoonstelling loop je door het koor van de Nieuwe Kerk. Daar gaat de moderne kunst werkelijk in dialoog met de oude architectuur. Indrukwekkend vond ik de ‘Albero di terra’ van Giuseppe Penone. Een soort moderne drieeenheid.
Drie boomstammen, gemaakt van terracotta bloempotten, met kleine groene takken die elkaar hoog bovenin raken. Als een natuurlijk gewelfje onder het hoge houten tongewelf. Subtiele schoonheid.
Uiteindelijk heeft religie voor een groot deel met ervaring te maken, en dat is voor elk mens anders. Zelf denk ik onder meer aan waardering en aandacht voor wat er werkelijk toe doet in het leven: schoonheid, eerlijkheid.
En oprechte ontmoeting.

gepubliceerd op 23 februari 2009