Geschreven door Pieter Jan André
Voorgelezen door Gert van Drimmelen
Geluidsmontage Seth Mook
Veel liefde ging verloren in de wind……en wat de wind wil zullen wij nooit weten……
(‘Het geheim van lange liefde.’ )
Een paar gedachten aan de hand van het net uitgekomen boek van Werner Bartens. Ik las erover in de NRC van 22 juli…Het woordje ‘oud’ kreeg een verfrissend nieuw perspectief… Weer totaal anders dan in “Vrolijk verval” van Hedy d’Ancona.
‘Waarom je door een lange relatie langer leeft, gezonder en gelukkiger bent.’ Een nieuw boek van Werner Bartens waarin hij onderzoekt hoe we ‘oude liefde’ oftewel een langdurige relatie- kunnen behouden in een maatschappij die vooral gericht is op meerwaarde en innovatie.
Zijn stelling is dat liefde een onderwerp is geworden van strategische afwegingen.. En daarover is hij kritisch. Bartens: “Een relatie moet tegenwoordig een voortdurende een bron van emotionele groei zijn. Waar de vraag achter schuil gaat: wat levert mij mijn relatie op? Het wordt een kosten-batenanalyse waarbij het uitgangspunt is: totale zelfverwerkelijking…Het woord ‘oud’, stelt Bartens, doet het sowieso niet goed in onze huidige optimalisatiecultuur. Ja , we waarderen ‘oude’ wijn en ‘oude’ historische gebouwen maar misschien wordt het tijd dat ‘oude’ liefde ook een herwaardering krijgt. Misschien moeten we dat ook wel op de Internationale Werelderfgoedlijst plaatsen”.
Bartens vindt ook dat onze hedendaagse voorstellingen van liefde overtrokken zijn. “Dat blijkt wel uit de datingsites. De ideale mannelijke partner moet betrouwbaar en aantrekkelijk zijn, een klusser, een hartstochtelijk minnaar en een goeie vader. Kortom: een soort kruising tussen Elon Musk, George Clooney en de biologische groenteboer om de hoek. Andersom moet de ideale vrouw een soort kruising zijn tussen moeder Teresa en Angelina Jolie” NRC 22 juli 2021.
Dan haalt hij tot mijn vreugde Hans Georg Gadamer uit Heidelberg aan. Op zo’n moment schuif ik op het puntje van mijn (oude) stoel……. Hans Georg Gadamer is een uitzonderlijk filosoof onder de filosofen. Vooral door zijn bescheidenheid in zijn kijk op de functie van het ‘ denken ‘. Waar Martin Heidegger Gadamer ooit wegzette als “Ach Hans dass was Du denkst ist nur Kleingeld”…maakt Gadamer juist niet de fout om het denken als ‘alom oppermachtig ‘ te duiden. ( Met alle gevolgen en risico’s van ideologische dwaling die Heidegger overkwam door het ‘denken’ te groot te maken) . ‘Klein’ en voorzichtig kunnen denken is een gave wat mij betreft. Op maat kunnen denken.
Klein zijn in je ‘kennen’ en bescheiden zijn in het ‘kennen’ van de ander en je toch vertrouwd bij die ander kunnen voelen . Selbstvergessenheit…..zo noemt Gadamer het. Werner Bartens haalt dit begrip van Gadamer aan in de betekenis van ‘ongedwongenheid en openheid ’. Vergelijk dit met een Taoïst die het begrip ‘geen idee over de werkelijkheid meer hebben’ en ‘leeg kunnen zijn’ als meerwaarde ziet. Daar ziet Bartens in het verlengde van deze gedachte ‘oude liefde’ als plek waar we om zo te zeggen ons werkelijk thuis kunnen voelen. Èn…wat mij betreft, niet onbelangrijk : waar we ‘uit krom hout gesneden mogen zijn’. En, waar we ons dan toch bij onszelf en bij de ander, op ons gemak kunnen voelen. Onvolkomen als we zijn en onhandig ….
‘Oude liefde’ zoals hij erover schrijft is voor mij ‘vrij-makend’. Past in de poëzie van Adriaan Roland Holst’s gedicht ‘Zwerversliefde’. Veel liefde ging verloren in de wind en wat de wind wil zullen we nooit weten. Maar voor we elkander weer vergeten; Laten we zacht zijn voor elkander kind…..
En dat ‘zacht zijn voor elkander’ Roland Holst sluit aan bij Hans George Gadamer die misschien als variatie op Descartes’ ‘ik denk dus ik besta’ zou kunnen beweren ‘ik weet zo weinig èn dat ik dàt besef, maakt dat ik mag bestaan…… En dat is wat mij betreft een weldaad in het contact met een oude liefde of liefdesvriendschap… Dat er gaandeweg in de tijd, zoveel niet waar blijkt te zijn van alles wat je ooit dacht of vond…van de wereld, van die ander, over jezelf….
Het beeld ‘Oude liefde’ heeft voor mij ook een narratieve betekenis. Mijn leven is ‘in de vorm’ vergelijkbaar met een verhaal.
Een verhaal met vreugdes en vergissingen, verwondering en moeites en…. nog zoveel meer. Climaxen, anti-climaxen , epilogen en weer nieuwe exposé’s ..altijd weer een nieuw begin. Net als in een Netflixserie met meerdere seizoenen. Met als kwintessens : Jezelf steeds weer opnieuw oprichten en je rug rechten.
Ook kom ik daar in mijn verhaal mijn ‘schaduw-ik’ tegen. Als een Grieks koor in een tragedie die het drama dat zich ontwikkelt, becommentarieert. In de achtergrond roepen zij in koor mij aan met vermanende slogans en waarschuwingen. Mijn eigen gevormde koor als rivaal. Gevoed als het ware door mijn angsten en onzekerheden.
Maar, niet onbelangrijk mag ook de held in mij genoemd worden . Het deel in mij dat ‘de hemel kan aanraken…’. Daar waar ik boven mijzelf uit kan stijgen….
Ik kan zeggen: in mezelf kom ik de hele wereld tegen. Mijn argwaan, mijn onzekerheden, mijn geloof, mijn hoop en….. mijn liefde….
De kunst van het hopen en liefhebben is voor mij een proces dat bij uitstek vorm krijgt binnen ‘oude liefde(s vriendschappen)’. Of zoals Bartens het noemt ‘ als geheim van lange liefde ‘….
Waarom vooral daar? Omdat ik daar òòk , door de duur van de vriendschap daar het meeste in relatie treed met mijn schaduw – ik. Dat koor op de achtergrond. Mijn eigen geschapen criticasters …
Het uit ‘krom hout gesneden zijn’ wordt hier zo zichtbaar. Mijn gevecht met mijn menselijk tekort. De dialoog die ik voer in de voorgrond met ‘mijn’ koor in de achtergrond . En mijn vriend of vriendin is vaak de getuige in dat proces, in mijn ‘gedoe en mijn gelaat’. Zij die mij kennen door de tijd heen.
In een lange relatie, in een oude liefde of liefdesvriendschap , word ik keer op keer gespot in het struikelen en in het mij oprichten. En belangrijk, ik word in al die onafheid, gezien. Inclusief het gegeven dat veel liefde ‘verloren gaat in de wind’….Of zoals ik ooit in een lichtzinniger tekst dan deze, schreef: Je bedoelt het vaak zo goed maar het pakt regelmatig zo anders uit.
Die onhandigheid…..in het uitwerken van wat dat wat ‘is’ in je leven…en er toch mogen zijn… Zonder de hoop, zonder de liefde in vriendschap gebaseerd op ‘duur’ zou het mij een te barre tocht zijn…
gepubliceerd op 21 september 2021