Geschreven door Pieter Jan André
Voorgelezen door Gert van Drimmelen
Geluidsmontage Seth Mook
Titel: het ware, het schone en het goede………..
en de esthetische illusie……
Vanmorgen vertoefde ik op de wondpoli van het AVL. In alle vroegte na de stormen Dudley, Eunice en Franklin…. .Nog steeds heel veel wind, bakken regen en koud…. Wat zoekt een mens toch hier op aarde op dit soort desolate ochtenden ?
“Het is een groot geluk om niet precies te weten op wat voor wereld wij leven” schoot me een uitspraak te binnen van Wislawa Szymborska. Zo’n dichtsel helpt me dan de grauwheid van deze maandagmorgen te verdragen.
In de behandelkamer hing een soort grote operatieachtige lamp. Met daarin een grote gekleurde mandala…Heel mooi en in concentrische cirkels geschilderd…Èn , weer een tekst, met de strekking dat je de natuur niet moet haasten en dat alles in haar, voorhanden is . “Mooi”, zei ik en diegene die ik hier bracht vroeg waar de lamp gemaakt was. “Bij de Creatieve Therapie” antwoordde de wondverpleegkundige…. Liggende op de behandelbank ziet de patiënt de evenwichtige vormen en mooie kleuren terwijl de gespecialiseerde verpleegkundige in de gapende , bloederige wond schouwt.
Binnen de methodiek van Creatieve Therapie wordt dit de theorie van de ‘Esthetische illusie’ genoemd. In therapeutische vormgevingsprocessen wordt de beginnend Creatief Therapeut geleerd om ‘tegenstellingen te condenseren’. Maar het is uiteindelijk een antropologisch principe, geldend in alle culturen. We leggen niet voor niets een zee van bloemen neer wanneer Peter R de Vries op klaarlichte dag wordt vermoord. De besmette plek , de gruwelijke daad en het achteloze, worden verzacht door de kleuren en het leven en de levensenergie die bloemen uitstralen…..
Ooit, toen ik van dit soort principes nog helemaal geen kaas had gegeten, ik was 23 , bezocht ik met vrienden in Jeruzalem Yad Vashem . Het holocaustmemorial. De rondgang, de toelichtingen en de verzamelde attributen van vermoorde Joden waren zo verpletterend dat ik en mijn vrienden het nauwelijks aankonden. We moesten zo huilen en raakten bij het beëindigen van de rondgang helemaal gedesoriënteerd. Op de weg terug, naar het klooster waar we logeerden, overviel mij zo’n immense hoofdpijn dat ik er ziek van werd.
10 jaar later was ik opnieuw met een dierbare vriend in dat zelfde Yad Vashem. Toen was ik inmiddels zo wijs om in ons dagprogramma, na Yad Vashem, een bezoek te brengen aan het Israëlmuseum.
En daar zag ik de ‘Kus’ van Rodin. Zo’n kus zoals Abel Herzberg zijn Samuel Zeitscheck laat schrijven als gedicht vlak voordat hij sterft; in ‘Drie rode rozen’.
Want alles is fragment
Al door het zeggen van het woord, deelt men, scheidt men en schendt. Het alomvattende dat men niet kent. Dat ik aanwezig weet, of alleen maar vermoed, dat ik niet uitspreken kan maar toch uitspreken moet. Dat mij beheerst, dat mij te luisteren gebiedt. En als ik zoek en luister dan vind ik het niet.
Eén troost blijft. Er is in ieder woord een woord. Dat tot het onuitspreekbare behoort; er is in ieder deel een deel, van het ondeelbare geheel. Gelijk in elke kus, hoe kort, het hele leven meegegeven wordt….
Joke Hermsen beschrijft in haar boek ‘Eeuwigheid en ogenblik’ hoe noodzakelijk het is om de tijd stil te zetten. En de verzoenende energie toe te laten die kunstwerken losmaken. Alles onder het aanzicht van de eeuwigheid…….
Om toch het vermoeden in stand te houden dat er iets groters is, een ‘Sheltering sky’ , als tegenwicht tegen de af en toe troosteloze dagen. OF anders gezegd:
Dat het leven meer is dan JC Bloem in zijn gedicht ‘november’ beschrijft…
‘het regent en het is november, weer keert het najaar en belaagt het hart, dat droef, maar steeds gewender, zijn heimelijke pijnen draagt.
gepubliceerd op 15 maart 2022