Afgelopen zomer was ik op de grote moderne kunst tentoonstelling Documenta in Kassel. Er is heel veel te zien en in twee dagen legde ik dan ook gauw tientallen kilometers af om het vele moois en vaak indrukwekkende werk te zien.
Een van de grote ruimtes was geheel gevuld met gebogen stalen buizen waaraan plexiglas platen waren bevestigd. Het geheel vormde een spel vol beweging terwijl de installatie zelf statisch was. En het wonderlijke effect op de bezoekers van de tentoonstelling was, dat zij losser werden. De in de ruimte ernaast nog devote en stijve toeschouwer van kunst werd op slag een mens in beweging. En vooral ook de kinderen veranderden in lachende, springende, druk pratende kunst meemakers. Bezoekers raakten met elkaar in gesprek en liepen discussiërend door het kunstwerk heen en weer.
De creatie van kunstenaar Iole de Freitas
Ik was onder de indruk van het effect van dit object op het meestal koele publiek. Blijkbaar is het mogelijk mensen in beweging te krijgen ook al lijkt dat niet zo eenvoudig. En beweging zie ik dan als beeldspraak voor verandering en in actie komen.
De Uittocht uit Egypte (Exodus 3) is zo’n kernverhaal over in beweging komen in de bijbel. Het volk leeft in ballingschap in Egypte. Ze hebben het niet slecht. Er is werk, eten en huisvesting. Maar er knaagt iets aan ze. Dit slaafse leven kan het toch niet zijn, leven zonder ideaal, zonder doel? Dan staat god in Mozes in hen op: zo gaat het niet langer, dit is geen leven… we gaan, ‘we gaan er voor’, we gaan voor rechtvaardigheid! Maar krijg dan maar eens een heel volk in beweging dat nu te eten heeft en in een bed slaapt en wel een uitzichtloze woestijn van ontberingen voor zich ziet. Wanhopig moet Mozes alles uit de kast trekken om met trucjes dat volk in beweging te krijgen. Valse beloftes, plagen, geen zeeën te diep; daar gaan ze, onzeker maar vol vuur en vertrouwen dat een beter, echter, rechtvaardiger leven mogelijk is, al lijkt de weg er heen nog zo onherbergzaam. En dus gaat het op die weg, in die woestijn, ook wel eens mis, valt men terug in oude patronen van wanhoop en slaafsheid aan regeltjes – wetjes – en geld. En dan moet er weer iemand – iets – zijn dat je in beweging houdt, je doet herinneren aan dat prachtige moment dat je in beweging kwam, je ideaal je voortdreef. En dat kan boze Mozes zijn of desnoods een god in een wolk boven de uitzichtloze woestijn.
Toen ik het museum in Kassel verliet, duizelig van alle kunst die ik had gezien, keek ik omhoog langs de gevel en zag ik tot mijn verbazing dat het indrukwekkende kunstwerk dat mij zo in beweging had gezet, zich buiten het museum voortzette. Het kunstwerk drong zich als het ware door de muren heen en baande zich een weg naar buiten. Het symbool voor de kracht als je eenmaal in beweging bent gekomen. Het geeft deze verbeelding vleugels en maakt mij van toeschouwer tot medeplichtige aan het in beweging houden van het leven. Een leven in beweging naar een rechtvaardiger wereld.
gepubliceerd op 23 september 2007