Op 1 januari precies begint mijn agenda de maanden en de weken weer van voren af aan te tellen, precies zoals in mijn vorige agenda staat. En zoals elk jaar, zijn de eerste dagen van de eerste week gevuld met nieuwjaarsrecepties. Ik ontmoet er doorgaans dezelfde mensen als het jaar daarvoor en we wensen elkaar met dezelfde wens een ‘gelukkig nieuwjaar’ met het glas in de hand, precies zoals wij dat deden 365 dagen geleden. Ik vind deze bijeenkomsten niet echt vervelend. Ze markeren een bepaalde verandering in de tijd, de jaartelling, en fungeren daarmee als een ‘doortocht’, een soort rite de passage. Ik kan mij voorstellen dat je dan stil staat bij de dingen van gisteren, bij de veranderingen op je werk, thuis, in je gezin, in je huwelijk, in je buurt en dat je je bezint op morgen.

Daarom las ik Psalm 90, heel passend om te lezen bij een jaarswisseling, in de nieuwe vertaling. Ook de bijbel wordt met enige regelmaat in een andere jas gestoken en als nieuw op de markt gebracht. Maar in welke nieuwe editie dan ook, een nieuwe outfit verandert niets aan de aloude gebedwoorden van de oude Mozes: ‘leer ons zo onze dagen te tellen, dat wijsheid ons hart vervult’. Deze wens staat er in precies dezelfde woorden als van honderden jaren geleden. Het klinkt anders dan het ‘gelukkig nieuwjaar’.

Michelangelo, Mozes

Waarschijnlijk heeft Mozes ook oud en nieuw gevierd. In het oude Israël waren er feesten die de overgang van het ene naar het andere seizoen markeerden. Ik zie hem voor mij, kijkend naar de dagen van zijn leven. Hij telt de mooie, bijzondere en verdrietige dagen, gelukkige en ongelukkige momenten, mooie en slechte uren. En dan bidt hij, dat hij zijn leven zal zien in het perspectief van wijsheid. In welk perspectief zullen wij onze dagen tellen in het nieuwe jaar? Ik denk dat dit voor iedereen verschillend zal zijn. Wat wij meemaken in ons leven – thuis, op het werk, in de stad – is voor ieder persoonlijk anders.

In Vrijburg beginnen wij de dagen van de maand januari te tellen met het perspectief op vrijheid als hoogste goed; vrij-zijn, de vrijheid hebben / geven / nemen, je vrij vechten. Er zijn tal van blikrichtingen van waaruit je vrijheid bekijken kan en die bepalend zijn voor je levenswijze.

Ik ontmoet mensen voor wie vrijheid een last is. Ze moeten kiezen uit de veelheid van mogelijkheden, zoals verzekeringen, adviezen van artsen en bij het invullen van formulieren die je dwingen om een keuze te maken waar je de gevolgen nog niet van kent. En tijdens mijn studie verlof sprak ik met verslaafden voor wie de vrijheid een paradox is, waar je moeilijk en misschien wel nooit uit komt. Daarom vertelt het verhaal van Mozes, dat vrijheid behalve een leerschool ook een strijd is, op het voetpad door de woestijn na de doortocht door de Rode Zee. Vrijheid, ook vrijheid van godsdienst en vrijheid van meningsuiting heb je niet zomaar. Belangrijk is de blikrichting van waaruit je redeneert. In bijbelse beelden wordt het beloofde land genoemd of koninkrijk van God als richting voor de toekomst. Vanuit dit perspectief zullen wij onze dagen van het nieuwe jaar tellen met wijsheid en vrijheid, rust, veiligheid, vriendschap, troost en geluk.

gepubliceerd op 1 januari 2005