Deze zomer ben ik voor het eerst in mijn leven met rijlessen begonnen. Het is nogal wat voor een verstokte fietser om de macht over het stuur te krijgen. Ik heb altijd het gevoel gehad dat autorijden een stap is in de richting van volwassenheid. Een stap die ik tot nu toe nog niet gezet heb. Alsof ik me als fietser nog in een onbezorgde kindertijd bevind. In Amsterdam zou je ’t wel denken, waar fietsers zich moeiteloos en tegendraads door alle vrije plekjes in het verkeer heen manoeuvreren. De fietser, en zeker de Amsterdamse, is zorgeloos en onbezonnen. Verkeersregels zijn er wel, maar fietsers hebben zo hun eigen interpretatie. Naïef en onbezonnen, als een eigenwijze puber, zwiert de fietser de binnenstad door. Het is een wonder dat het niet zeer regelmatig misgaat. Maar als het misgaat, is de ellende meestal te overzien. En de onbesuisde fietser loopt net zoveel kans op schrammen als het slachtoffer.
Mijn eerste rijervaring was vooral heel onwennig. De rij-instructrice bediende de pedalen, ik hoefde alleen maar te sturen. Enorm grote bewegingen, in vergelijking met het fietsstuur. Maar het leek net of ik zelf door Amsterdam West reed. Op het moment zelf was ik vooral bezig met voor me uit te kijken en heel geconcentreerd de bewegingen van mijn handen te registreren. Pas achteraf realiseerde ik me dat ik een moordwapen onder mijn handen had. Nu kon er op dat moment niet veel fout gaan, mijn juf had controle over rem en gaspedaal. Maar de machine die ik moet gaan leren besturen, kan behoorlijk wat schade veroorzaken.
Macht over het stuur heeft rechtstreeks te maken met macht over leven en dood. Dat is een enorme verantwoordelijkheid. Behalve de techniek van het autorijden is ook die grotere verantwoordelijkheid voor mij als fietser onwennig.
Op dit moment woedt er in Nederland een discussie over genetische diagnostiek. Macht over leven en dood. Een macht die we een halve generatie geleden op deze manier nog niet hadden. Het levert moeilijke ethische dilemma’s op. Hoe ver kan je gaan? Onwennige macht.
In (orthodox) christelijke kring wordt macht over dood en leven uitsluitend bij God gelegd. Maar als God ons de macht heeft gegeven (of, vrijzinniger geformuleerd: als wijzelf bij machte zijn) om vast te stellen wie er drager is van een ernstige erfelijke aandoening, hoe moet dat dan? Wat kan je met die wetenschap doen? Als ingrijpen verboden is, levert dat een verlammende machteloosheid op. Artsen die zich met deze techniek bezighouden, spreken over de ernstige emotionele nood die ze bij ouders zien. Ouders die hun kinderen een mogelijke lijdensweg willen besparen. Maar diezelfde artsen weten ook dat het niet vanzelfsprekend is wat ze doen en dat ze heel overwogen hun afwegingen moeten maken. Voor ieder geval apart.
Het is ook een christelijke gedachte dat God ons mensen de verantwoordelijkheid gegeven heeft om voor de wereld en voor elkaar te zorgen. De verantwoordelijkheid en de macht. Wanneer onze macht groter wordt, levert dat spanning op. Onwennigheid. Angst soms ook. Waar zijn we mee bezig? Waar gaat dat heen? Wanneer het over leven en dood gaat, zijn er volgens mij geen makkelijke antwoorden mogelijk. Daarom lijkt het me goed de onwennigheid ervan onder ogen te blijven zien. Op den duur gaat de nieuwigheid er van af. Zoals bij de macht over ’t stuur. Als we eenmaal kunnen autorijden, zullen we niet meer stilstaan bij alles wat er mis kan gaan. Maar hopelijk blijven we beseffen wat voor verantwoordelijkheid we hebben met zo’n grote machine in onze macht. Want als macht vanzelfsprekend wordt….
gepubliceerd op 23 juli 2008