Over grenzen heen is het thema, als rode draad, door het nieuwe programma van dit seizoen. We kunnen op verschillende wijzen over grenzen heen gaan. Ik noem er twee, twee totaal verschillende wijze van grensoverschrijdend denken. Daarmee wil ik zeggen, dat er wel iets aan de hand is met grenzen.
Zo is er een nieuwe televisie zender. Daarop kunnen wij een spermashow zien en bigsister die op de buis bevalt van haar kind. Wij als kijkers hebben de keuze op deze zender af te stemmen of niet. De producent van dit programma heeft ook wel eens gedacht aan een uitzending waarbij je tien mensen in een vliegtuig zet met negen parachutes aan boord. Dan moet er eentje zonder springen. ‘Maar’, zei deze programmamaker, ‘er zijn grenzen’. En dat is zo. Want in een absoluut ethisch relativisme – alles moet kunnen – bestaan op den duur geen argumenten meer tegen programma’s waar de mens slechts materiaal is om te dienen tot vermaak. Dit is een zijde van het over grenzen gaan. Er is ook een andere zijde, want het thema ‘over grenzen heen’ draagt, als een Januskop, zowel goede als kwade elementen in zich.
We lopen tegen grenzen op, tegen fysieke grenzen die ons pijn doen en verdriet en tegen morele grenzen die zeggen wat wij toelaatbaar vinden en wat niet. We zijn mondig genoeg om onze grenzen te bepalen en mens genoeg om deze pijnlijk te ervaren.
Toen ik als kind met mijn ouders, broers en zussen op vakantie de grens over gingen, was dit een haast magische gebeurtenis. Alles daaroverheen was anders; de huizen, het eten, de taal, de bomen, de mensen. ‘Nu gaan wij de grens over’ riep mijn vader dan. En het ritueel werd ernstig voltrokken, want achter het besef van dat er grenzen zijn, ligt het diepe besef van andere mogelijkheden. Nieuwe meningen, andere gewoonten, ideeën, godsdiensten en de dingen kunnen anders gaan. In die zin zijn grenzen niet het resultaat van toeval. Grenzen zijn in de eerste plaats mogelijkheden om de zaken van een andere kant te zien en anders te doen. Ze bieden de mogelijkheid tot keuze en tot verandering, tot herwaarderen of tot het afgrenzen van de eigen levenswijze en overtuiging, omdat er grenzen zijn om te stellen; ‘tot hier en verder niet.’ Grenzen zijn van onschatbare waarde en noodzakelijk in de samenleving en voor ons leven.
In dit seizoen zullen wij in Vrijbrug grenzen gaan verkennen. We maken kennis met opvattingen uit andere tradities, met verschillen in levensovertuigingen en levensvormen. Wij kijken verder dan onze neus lang is, we raken in de war, verontrust, worden boos of geïnspireerd en zijn op weg naar nieuwe inzichten.
Toen wij als die kinderen van toen op de terugreis in de auto op weg naar huis waren, riep mijn vader even plechtig als op de heen reis; ‘wij gaan de grens over’. Hetzelfde ritueel bracht ons thuis, naar waar wij vandaan kwamen. Ook, of misschien juist wel deze wijze van ‘over grenzen heen’ gaan, biedt de mogelijkheid om thuis te raken bij wat voor ons belangrijk is en van betekenis. Voor mij is dit de traditie waar ik uit kom en de christelijke godsdienst die mij is meegegeven. Ik heb de keuze gehad, Moslima kunnen worden, Boeddhiste, ik had orthodox christelijk kunnen worden of even oprecht a-religieus. Het is er allemaal niet van geworden.
Over grenzen heen en op weg naar nieuwe mogelijkheden, heb ik mijn keuze gemaakt. We staan allemaal telkens weer voor nieuwe grenzen. Hoe spannend deze ook mogen zijn, ze dragen ook een spanning in zich van verandering die niemand in perkt of schade aandoet.
gepubliceerd op 23 september 2005