In het Engels, Spaans en Frans is het woord vasten gekoppeld aan ontbijt: breakfast, desayuno, dejeuner. Allemaal een aanduiding dat met het ontbijt het vasten voorbij is. Het is een teken dat vasten een dagelijkse bezigheid is, namelijk elke nacht.

Als op de ochtend na de afgelopen kerst de omvang van de vloedgolframp langzaam tot me doordringt, heb ik de neiging mijn nachtelijke vasten die dag voort te zetten. Eerder nog dan mijn giroboekje te hanteren. Er komt een mix van gevoelens in mij boven: van dankbaarheid voor mijn eigen leven, van behoefte tot bezinning en boetedoening, van vrij willen zijn bevrijd zijn.

Niet dat wij als protestanten ons er erg gelegen aan laten liggen, maar traditioneel begint de christelijke vastenperiode op Aswoensdag.

Dit jaar is Aswoensdag op 9 februari, en is verbonden met het ritueel laten aanbrengen van een askruisje op het voorhoofd. Het is een vrijwillige daad van bereidheid tot bekering, waarmee je de 40 dagen-vasten-tijd, de 46 dagen voor Pasen, ingaat. (De zondagen tellen voor die 40 dagen niet mee, want op zondag vast je niet, zodat Aswoensdag 46 dagen voor Pasen is.)

Vasten als bezinning
Vasten doe je voor je zelf. Oorspronkelijk leefde bij de Christenen de gedachte, dat na het vasten, door het vasten, God een mededeling zou doen. Mozes, Elia en Jezus vasten 40 dagen en krijgen volgens de Bijbel daarna ook een woord van God mee. Vasten is stilstaan bij je leven, je afvragen of je wel de juiste weg gaat. Na een consequente vastenperiode sta je open voor een antwoord, voor de waarheid, jouw waarheid. Zo mogen we de afsluiting van het vasten, Pasen, ook zien. Als een antwoord na die 40 dagen vasten: Opstaan! Doe er wat mee, dat je je bekeerd hebt!

Vasten als boetedoening
Tot de 10e eeuw werden in de kerk zondaars (degenen die tegen de kerkelijke wetten hadden gehandeld) op aswoensdag bestrooid met gewijde as, waarna ze de kerk werden uitgestuurd. Op witte donderdag mochten ze terugkeren en het avondmaal weer meevieren. Daarna werd het strooien met as over enkelen vervangen door het askruisje op het voorhoofd voor iedereen die dat wilde; de gedachte vatte post, dat iedereen zondig is. Wij vrijzinnigen mogen geloven dat alleen wijzelf, alleen God, ons zondig kan verklaren. De as, als symbool van vergankelijkheid en zuivering, maakt ons klaar voor die boetedoening in onszelf.

Vasten als daad van bevrijding
Wij mensen zijn geroepen tot vrije mensen. Ik kan kiezen wat ik doe, wat ik geloof, wat ik eet en drink. Al te gemakkelijk laat ik me meenemen in de gewoontes van het leven, in de verslavingen van mijn tijd. Maar ik ben toch als vrij mens geschapen? Dan laat ik toch ook niet over me beschikken door eten, drank, werk, of bezit? Vasten met de bewustwording van mijn eigen mechanismen, van waar ik aan vast zit, maakt dat ik mijn vrijheid weer kan terugwinnen, weer kan kiezen voor wat ik echt wil. Zo wordt Pasen straks het feest van de vrijheid. En wordt de onderdrukking van alle doodse gedachten overwonnen door het leven, de levendigheid die ieder van ons in zich heeft.

Wordt door vasten, door de 40 dagentijd de wereld beter? Deze 40 dagentijd laten we ons instrumenteel denken maar eens varen. Dat wil zeggen, dat we niet denken dat door langer vasten dan de dagelijkse vasten, door het overmaken van geld, door avondmaal vieren of het laten aanbrengen van askruisjes de wereld beter wordt. We kunnen alleen zelf beter worden vanuit een bewustzijn, dat we hebben weten te versterken door een goede vastenperiode, die leidt naar bevrijding voor onszelf en al de onzen.

gepubliceerd op 1 februari 2005