Geschreven door Margriet Dijkmans van Gunst
Voorgelezen door Gert van Drimmelen
Geluidsmontage Seth Mook
Thema: Jij Roept
7 januari 2025
Titel: Neem je hoed af

Neem je hoed af

Afgelopen oktober bezocht ik Zuid Afrika. Ik genoot van de prachtige en overweldigende natuur en van de warme hartelijkheid van de Zuid-Afrikaanse mensen. Maar het was ook een confronterend bezoek. De kloof tussen rijk en arm die zo zichtbaar groot is. Het contrast van de zwarte mensen die vaak wonen in townships en de witte mensen die vaak leven in huizen met grote hekken erom heen.
Dit deed wat met me en het was soms alsof ik hoorde roepen: “Doe wat, laat het niet zomaar ge-beuren”.

Zo bezocht ik Slave Lodge in Kaapstad, een museum dat ingaat op de geschiedenis van de slaver-nij. Indrukwekkend. Een tekst van Desmond Tutu over de grondwet viel me op.
“Niemand van ons is werkelijk vrij, zolang anderen tot slaaf zijn gemaakt. Het voortbestaan van slavernij is een van de grootste tragedies waarmee onze wereldwijde mensheid wordt geconfron-teerd. Vandaag de dag hebben we eindelijk de middelen en steeds meer de overtuiging om deze plaag te beëindigen en miljoenen slaven naar de vrijheid te brengen”. (De grondwet van de Repu-bliek Zuid-Afrika uit 1996 stelt dat: “niemand mag worden onderworpen aan slavernij, dienst-baarheid en gedwongen arbeid”.)
Het trof me omdat ik moest denken aan de moderne ‘tot slaaf gemaakten’ in ons eigen land. De arbeidsmigranten die in alle opzichten afhankelijk zijn van hun werkgever en als ze ziek worden vaak op straat staan zonder dak, bed en geld. De arbeidsmigrant roept mij: “Doe wat, laat het niet zomaar gebeuren” maar ik doe niets, weet niet wat ik kan doen, om deze plaag te beëindigen.

Een andere confrontatie was het bezoek aan Robbeneiland. Dat beruchte eiland dat bijna 400 jaar gebruikt is om gevangenen en bannelingen op te bergen. De Vereenigde Oostindische Compagnie maakte er al in het begin van de 17e eeuw een strafkolonie van.
Vanaf het super-chique gedeelte van Kaapstad vertrek je per boot naar deze voormalige gevange-nis waar Nelson Mandela jaren vastzat. Dan sta je ineens voor de gevangenispoort en lees je deze tekst:
| Welcome
| Robbeneiland
| We serve with pride
| Ons dien met trots
Het staat er gewoon in het Afrikaans-Nederlands!!!!!! De rillingen lopen over mijn rug en ik schaam mij diep want ik herinner me wat ik gelezen heb over de vergeten slavernij aan de Kaap: ”In de Zuid-Afrikaanse geschiedschrijving staat de geschiedenis van de kolonisten voorop, maar aan Kaap de Goede Hoop hebben de Nederlanders tussen 1658 en 1795 ook ongeveer 60.000 mensen in slavernij gehouden. Wie probeerde te vluchten, kon rekenen op gruwelijke lijfstraffen.”
Ik hoor het verleden dat mij roept: “Doe wat, laat het niet zomaar gebeuren”. En wat doe ik? Ik schaamde mij slechts, iedere keer weer, als ik Afrikaans-Nederlandse teksten tegenkwam. En dat was heel vaak.

Ook het bezoek aan een township heeft me zeer geraakt.
Als verjaardagscadeau kreeg ik van mijn vrienden een bezoek aan een township wat ik zeer waar-deerde omdat ik het leven daar graag wilde meemaken. We werden rondgeleid door een bewoner die ons de armoede, het tekort aan water, de kleine behuizing en hun ‘way of life’ liet zien. Hij vroeg ons geen praatjes aan te knopen met andere bewoners want het was geen “aapjes kijken” maar zo voelde het toch wel een beetje. Best een dilemma. Enerzijds wilde ik graag in contact komen met mensen uit de townships en anderzijds wilde ik niet die rijke toerist zijn die komt glu-ren. Hoe doe je dat dan? Dat gaf me een wanhopig gevoel.

Ik kwam tot rust in de Anglicaanse kerk waar Jan Jorrit Hasselaar voorging. Hij betrad het kathe-der met een hoed op en daar ging zijn verhaal over. “Wie zijn hoed voor een ander afneemt, ‘ver-kleint’ zichzelf of ontdoet zich kort van zijn waardigheid, en toont daarmee respect voor degene die hij begroet. Want wie zich verkleint, vergroot de ander”. Dat was, aldus Jan Jorrit, de houding van Desmond Tutu.
Bij de koffie na de dienst was het respect voor elkaar merkbaar. Er was aandacht voor elkaar en er werd naar elkaar geluisterd.
Daar kreeg ik het gevoel: hier zijn we op weg om degene die roept, echt te horen.

gepubliceerd op 7 januari 2025