Ongelooflijke verhalen

door Jessa van der Vaart


mozes1copy
Een man die met één beweging van zijn staf de Schelfzee splijt zodat zijn volk veilig over de drooggevallen zeebodem de overtocht kan maken. Manna dat uit de hemel op aarde neerdaalt. Een angstaanjagende reus die door een jong herdertje wordt geveld.

Ongelooflijke verhalen. We lezen ze zondag na zondag in de gemeente. En we zijn de eersten niet. Het grootste deel van het Oude Testament is geschreven in de tijd van de Babylonische ballingschap; een duistere periode voor het volk Israël. Een belangrijk deel van het volk was gedeporteerd naar Babel en leefde daar onvrijwillig in een vreemd land, temidden van een vreemd volk. Daar maakte Israël de balans op. Waar zijn we? Wie zijn we? Waar gaat het met ons naartoe? Men vertelde elkaar verhalen uit het verleden om het heden aan te kunnen en iets te verwachten van de toekomst.

Honderden jaren later begreep een mens met de naam Jezus van Nazareth zichzelf in die verhalen. En de kring van mensen om hem heen herkende hem op grond daarvan. Al eeuwenlang kennen mensen de verhalen over de God van Abraham, Isaak en Jacob; de God van Jezus Christus, bevrijdende kracht toe. Het gebeurde in Latijns Amerika, waar het onderdrukte volk zich identificeerde met Israël dat werd bevrijd uit Egypte. Het gebeurde op de plantages in Amerika waar de slaven het verhaal over lijden en opstanding van Jezus Christus hoorden als een subversief verhaal over bevrijding en verlossing. En nog niet zo lang geleden gebeurde het in Amsterdam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verzamelden zich onder leiding van prof. dr. K. H. Miskotte overal in de stad bijbelstudiegroepjes; ‘toen stormenderhand de scheiding der geesten zich begon te voltrekken, toen plotseling de vraag naar de zin van de bijbel acuut werd en een stille lekenbeweging op gang kwam; nieuwe kringen werden gevormd voor huisgenoten, buurtgenoten, wijkgenoten. Op basis van die cursus schreef prof. dr. K. H. Miskotte het Bijbels ABC. Een boek dat prof. dr. G. H. ter Schegget in het voorwoord op de zevende druk ‘verzetsliteratuur’ noemt, omdat het van begin tot einde een snijdende kritiek is tegen het nazidenken.

Het is ongelooflijk als mensen uit de bijbelse verhalen een kracht putten die ze weerbaar maakt en doet opstaan tegen onderdrukking en machtsmisbruik.

Het zou echter naïef zijn om te beweren dat die verhalen op zichzelf bevrijdend zijn. We weten immers maar al te goed dat ze ook in hun tegendeel kunnen verkeren. In naam van die verhalen zijn vrouwen onderdrukt, racistische praktijken gerechtvaardigd, vreemde volkeren met geweld gekerstend en het joodse volk vervolgd. Ook dat is ongelooflijk.

Een verhaal kan op zichzelf niets. Zonder gehoord, geïnterpreteerd, bevraagd, verstaan te worden, is een verhaal nergens. De komende maanden, tot en met Advent, staan in de diensten in Vrijburg en in de bijbelkring de verhalen over Jozef uit Genesis 37 tot 45 centraal. We zullen ze kritisch bevragen, met elkaar over heikele passages discussiëren en ze net zo lang bekloppen totdat we met elkaar tot een voorlopige interpretatie komen. Net zolang totdat we weten wat bedoeld wordt en wat zeker niet. We nodigen u van harte uit om erbij te zijn en mee te doen.

Want wie weet gebeurt het. Het zou ongelooflijk zijn.

gepubliceerd op 23 oktober 2008



Alle columns