Soms is er tijd over, tussen wat er was, en wat er nog niet is. Dan wacht je, op de trein, op de dokter, op de geboorte van een kind, of op wat er maar te wachten valt. Naast wachten is er ook waken. Wachten is, ook in de bijbel, ‘de tijd doorbrengen, vóór er iets gebeurt’. Dat is vrij passief. Waken is actiever, in de bijbel betekent het ‘beschermend in het oog houden’. Daarvoor moet je wakker zijn en blijven.
De gelijkenis van de ‘wijze en de dwaze meisjes’ in Mattheus 25: 1-13 legt het belang van waken uit.
Het is een moeilijke gelijkenis, en vaak met een andere bril gelezen dan de bedoeling is. Vaak wordt deze gelijkenis gelezen als een beschrijving van het koninkrijk van de hemel als een prachtig bruiloftsfeest. De vraag is dan al snel of de dwaze meisjes nu voor een dichte hemelpoort staan, gezakt voor het examen ‘waakzaamheid’. Het oordeel is dan hard: ‘Geen toegang’.
Maar de gelijkenis is een gelijkenis, een metafoor, bedoeld om iets moeilijks uit te leggen. De eerste vraag moet zijn: wat wordt hier uitgelegd? Het kan daarbij behulpzaam om achterstevoren te lezen. Het laatste vers luidt: (13) Wees dus waakzaam, want jullie weten niet op welke dag en op welk tijdstip hij komt (NBV). De NBG vertaalt dichter bij de Griekse tekst: (13) Waakt dan, want gij weet de dag noch het uur. Daarin is de waakzaamheid niet noodzakelijk op de bruidegom gericht, maar op het koninkrijk. En dat speelt zich niet af in een hemels na deze tijd, maar in het hier en nu. Wij kunnen eraan werken.
Het gaat in deze gelijkenis blijkbaar om de waakzame houding, die nodig is om mee te doen aan de komst van het koninkrijk van de hemel. Vijf wijze meisjes hebben die wel, vijf dwaze meisjes niet. En wijs betekent in de bijbel meer praktisch, verstandig, dan wat wij meestal wijs noemen.
Vijf meisjes zijn verstandig, ze pakken hun lampen, en ze weten dat olie op kan raken, dus ze nemen ook reserve-olie mee. Padvindsters avant la lettre, op alles voorbereid. De andere vijf hebben alleen hun lampen, ze zijn niet goed voorbereid. Dan wachten ze met z’n tienen, tot er wat gebeurt. En als dan de bruidegom komt en ze hun lampen nodig hebben, wordt het verschil duidelijk. De verstandige meisjes zijn beter voorbereid. En dat de verstandige meisjes hun voorraad bij zich houden, is consequent verstandig, want je weet maar nooit.
Waakzaam betekent zo: op het goede moment het goede kunnen doen omdat je goed voorbereid bent. De verstandige meisjes kunnen meedoen aan de realisering van het koninkrijk van de hemel. Want ze hadden op het goede moment hun lampen klaar. Dat doet denken aan het begrip Kairos, zoals dat bijvoorbeeld in het Kairosdocument (1985) werd gebruikt (iets anders dan Joke Hermsen het gebruikt). Het gaat dan om het moment van de waarheid, om het moment waarop gehandeld moet worden. Dat is uiteraard afhankelijk van de situatie, in 1985 in Zuid-Afrika de Apartheid, maar in andere contexten zijn ook Kairosdocumenten geschreven.
En de dwaze meisjes? Zo onverstandig? Die hebben ervan geleerd. De volgende keer nemen zij ook reserve-olie mee. Of een bandenplakset, een EHBO-trommeltje, extra kleren. Want er zijn in deze wereld helaas heel wat verschillende manieren nodig om het koninkrijk mee vorm te geven, die elk hun eigen voorbereiding vragen.
Eerder gepubliceerd in VrijZinnig nr. 1-2014
gepubliceerd op 13 maart 2014