Dit jaar vallen twee feesten samen, kerkelijk en seculier: Hemelvaart en Bevrijdingsdag. Een bijzondere combinatie die de vraag oproept of ze ook iets met elkaar te maken zouden kunnen hebben. In eerste instantie zou je zeggen van niet.
Hemelvaart wordt door veel kerkgangers ervaren als het meest onduidelijke feest van het liturgisch jaar. Jezus die ten hemel opvaart, wat moet je daar mee? En die hemel, wat is dat? De blauwe lucht boven ons hoofd? Een plek na de dood?
Bevrijdingsdag daarentegen, is concreet: het herinnert aan de dag dat Nederland bevrijd werd na vijf jaar bezetting en oorlog. Niks vaags of onbegrijpelijks aan. Dus hoe ga je die twee met elkaar combineren? Zullen we dit jaar dan maar gewoon alleen Bevrijdingsdag vieren in plaats van Hemelvaart? En toch zie ik een verband – door een toevallige samenspraak van een tekst van Paulus en een gedicht van verzetsman Henk van Randwijck. Paulus citeert in zijn brief aan de Efeziërs een zinnetje uit een psalm, die hij op Jezus toepast: “ten hoge opgevaren nam hij gevangen de gevangenis, gaf hij leven aan de mensen.” Een heel gek zinnetje, want hoe werkt dat? Jezus die een gevangenis gevangen neemt als hij ten hemel vaart? Het gedicht van Van Randwijck geeft mij de uitleg erbij:

Celdroom
Des daags scheen zonlicht in de cel
twee decimeter op de muur.
Dan stond te middag voor één tel
een zin gekrast in laaiend vuur.
Wie had de woorden ingekerfd,
merkteken van ons diepst begeren?
Een heeft ze met zijn bloed geverfd:
gerechtigheid zal wederkeren.

Hij schreef dit gedicht in 1943, in de benauwde context van een donkere cel, zonder uitzicht, zonder hoop. En toch is daar ineens een verlossend woord. Net als wanneer iemand iets tegen je zegt dat de boel openbreekt. Een zin die de deur van de gevangenis waar je in zit open zet. En je verbaast je erover. Waar komt dat nu ineens vandaan? Het lijkt wel alsof het uit het niks komt en tegelijk alsof het zo moest zijn. Alsof het zo bedoeld was. Dus zou je ook kunnen zeggen dat het uit het “verborgene” komt, want dat is nu precies waar de hemel in de bijbel voor staat. Voor de ruimte van waaruit God “gebeurt”, hier op de aarde. Van daaruit komt Jezus als een duif op onze schouders zitten om ons in te fluisteren: gerechtigheid zal wederkeren. Zo neemt hij de gevangenis gevangen – ofwel: “fopt” hij die gevangenis – en geeft hij leven aan mensen.
En dat maakt Hemelvaart tot bevrijdingsdag.

gepubliceerd op 20 april 2016