Etty Hillesum & liefde

Ik werd geraakt door het Dagboek van Etty Hillesum. Niet uit verlangen om geraakt te worden, want geraakt worden zijn momenten die je overkomen.

Haar dagboeken (Amsterdam, 1941-1943) zijn anders dan ik vooraf dacht. Ik had gedacht haar praktische verhaal over de oorlog te lezen, over Duitsers, moeilijkheden, honger. Maar het ging over liefde. Liefde voor een specifiek iemand, liefde voor mensen om haar heen, liefde voor de mensheid, liefde voor God. Zelfs in moeilijke oorlogsjaren schrijft ze over hoe ze deze liefde ontdekt, ervaart, kan toelaten.

Als in trance las ik het boek uit en moest er even van bijkomen. Ik was helemaal gegrepen door de liefdesbeschrijvingen en wilde meer weten. Wat is dat, liefde?

Me bewust van het feit dat het hoofd niet altijd het hart kan verklaren, ging ik op zoek en kwam online terecht op een blogspot van Emanuel Rutten. Ik vond het fascinerend dat hij 7 ‘metafysische liefdesstructuren’ benoemt. De drie basismodellen wil ik hier noemen.

Model A: het object van de liefde is een specifieke verzameling van universele eigenschappen (lang blond haar, goed kunnen luisteren, enz.). Deze liefde is singulier. Er is namelijk maar één iemand met die specifieke verzameling.

Model B: de liefde gaat door het specifieke heen om zo het universele, goddelijke, te raken. De liefde hier is maximaal universeel; is het liefhebben van de liefde zelf. Dit is zeldzaam tussen mensen en kan gezien worden als de liefde van God.

Dan is er Model C: het object van liefde is hier de niet-kwalitative ‘haecceitas’ of ‘ditheid’ van de geliefde. De liefde is niet-descriptief, is maximaal singulier en maximaal uniek (‘Ik hou van je omdat jij het bent’). Ook dit is zeldzaam tussen mensen en ook hier kan het de liefde van God zijn.

Deze drie modellen kan je met elkaar combineren in elke mogelijke combinatie.

 

Model D (A+C) is de meest gangbare tussen mensen, maar ik was vooral geïntrigeerd door model B. Hier herkende ik Etty. Haar gevoelens voor S, en later voor de mensheid en de liefde die zij ervaarde van God. Leerde S haar de mensheid universeel lief te hebben en de liefde van God te zien?

En hoe zat het met haar liefde voor S? Is het wel menselijk om iemand volgens model B lief te hebben?

Uitindelijk heb ik geen antwoord, maar hebben de liefdesstructuren mij wel geholpen haar verhaal te begrijpen. Een liefde gebaseerd op alleen model A, B of C lijkt mij niet realistisch. De combinatiemodellen D (A+C), E (A+B) en F (B+C) zijn veel logischer. Maar misschien is model G (A+B+C) wel het logischte, aangezien het leven -en dus ook onze liefdesgevoelens- gevarieerd zijn. Deze hebben bij Etty langzaamaan iets goddelijks kregen; iets van model B.

gepubliceerd op 24 juni 2020