Geschreven door Pieter Jan André
Voorgelezen door Gert van Drimmelen
Geluidsmontage Seth Mook
Thema: De zeven Hoofdzonden, Woede

Laat uw gramschap niet over de avond neerdalen..

Het is 21 september.. Een mooie dag, de zon schijnt. Prinsjesdag is één etmaal achter de rug. De beelden nog vers op het netvlies. In mijn huis kijk ik naar de algemene beschouwingen. Wilders is aan het woord. Woedend is hij…. volkomen op stoom…Hij gesticuleert heftig en noemt alle gemeenplaatsen die we al 12 jaar kennen…

Wat is de bron van deze woede? Is dat het onrecht en de onrechtvaardigheid, die steeds zichtbaarder worden in onze samenleving? Wil hij die een stem geven? Of is het ook de woede over zijn eigen benarde situatie waarin hij na 25 jaar politiek terecht is gekomen en wat hem ook in een isolement brengt. Schreeuwt hij het daarover uit? Een soort verpakte ‘cri de coeur’. Is dat dezelfde woede als waarmee een man tijdens de rijtoer zijn middelvinger tegenover koningin Maxima opsteekt? Of heeft hij misschien gewoon ruzie met zijn schoonmoeder omdat zijn relatie, in zijn optiek, door haar uit is gegaan . Persoonlijke wraakgevoelens afgereageerd op de koningin.

Volgens Nico Koning, de schrijver van het boek ‘De waarde van woede, over opstandigheid en rechtvaardigheid’ zijn er verschillende soorten woede. Woede kan volgens hem variëren van ‘woede uit onmacht’ tot en met ‘woede uit wraak’ en ‘rechtzetwoede’.
Verontwaardiging is het broertje van de woede. Zonder woede en verontwaardiging geen verandering. Alle grote emancipatiebewegingen vonden hun oorsprong in de moedige daden van Socrates en Jezus.
Zou je kunnen zeggen: er bestaat constructieve woede en er bestaat destructieve woede? In het laatste geval geldt : Woede maakt blind…Ongerichte woede. Wanneer ik Wilders zie staan fulmineren bekruipt mij de angst dat ie de grip kwijt is op zichzelf.
‘s Avonds loopt het voltallige kabinet de kamer uit na ongegronde insinuaties van Baudet ten aanzien van Minister Kaag. Het is een non verbaal protest tegen complotdenken. De boosheid van de hele ploeg is constructief en beheerst en geeft hiermee een waarschuwing af.

In sommige literatuur zoals in het boek ‘Ego hunger and aggression’ (F Perls) , wordt gesteld dat woede en agressie psychologisch noodzakelijk zijn om gezond te kunnen functioneren. We kunnen niet leven zonder de kracht van de-structureren, toe te passen. Het gaat in feite om de kracht van ‘kauwen’, van kapot maken, zoals we dat doen met voedsel. Die kracht die nodig is om het ‘ongevormde om te vormen’.
Woede kan ook in de vorm van een ‘schijngestalte’ optreden. In ‘Hochzeitsvorbereitungen auf dem Lande’ van Franz Kafka meent de ‘ik-figuur’ aanvankelijk dat de omgeving heel boos op hem is maar na dieper zelfonderzoek komt hij achter het omgekeerde. Hij is razend op de omgeving.
‘Woede mag……. ‘zei onlangs iemand tegen mij: ‘Liever boos dan depressief…’
Dat sluit weer aan bij de stelling dat het ongezond is om woede tegen jezelf te keren. Soms ben je bijvoorbeeld boos op onrecht in je familie. ‘Vecht dat wat je kwaad maakt met je familie uit maar richt het niet op jezelf’. Zoals gebeurt bij auto-mutulatie of suïcide. Je ziet geen ruimte om je woede , het gevecht dat je moet voeren in je omgeving , uit te werken. En dan sla je de hand aan jezelf.
In een wereld zoals de Westerse waarin ‘aanpassing’ wordt gewaardeerd en zelfs als een vorm van beschaving wordt gezien, is het uiteindelijk ook sociologisch en politiek, de vraag wat de functie van de huidige woede eigenlijk is…Of welke we eraan willen geven.

In de theorie van Otto Scharmer en Peter Senge (Present) wordt vaak het beeld van de U- bocht aangehaald. Zij zijn altijd actief geweest op het gebied van organisatiewerk. Hun visie: Overal waar mensen samen werken en samen leven ontstaat woede als vorm van afvalstoffen. Roet. En dat kan niet zomaar ondervangen worden met de logos. (ordening, taal, structuur, waarden, modellen, objectiveren.)Soms is de mythos eerst nodig om er doorheen te gaan en zo tot helder denken te komen. In de mythos gaat het om krachten, onze dromen, onze oer-determinanten (de krachten en monsters in onszelf) maar ook de kracht van de liefde en de kracht van vergeven.
We moeten soms door het onderste deel van de U. Als relatie, als bedrijf, als natie.
We zouden wel willen dat ons verhaal een logisch verhaal betreft , dat verklaarbaar is. Maar zo gemakkelijk maakt ons het leven niet.

De waarheidscommissie in Zuid Afrika, onder leiding van Desmond Tutu heeft laten zien hoe ambigu onze werkelijkheid vaak is. Hoe tieren en denken dicht bij elkaar zitten. Dader en slachtoffer.
En ook Abel Herzberg waarschuwt ons om onder ogen te zien dat er in onszelf een monster op kan staan. De wereld zijn wij. En wij zijn de wereld…. Hoe ver staat Wilders van mij af?
Ooit, na een persoonlijk verlies liep ik door de bossen in Baarn… ‘s avonds, alleen. Volkomen desolaat.
En mijn woede was zo heftig. Dat ik nu niet meer kan geloven dat ik dat was. Maar ik was het wel degelijk…….Beangstigend boos was ik…Abel Herzberg had gelijk. Die avond was er een monster in mij opgestaan….

gepubliceerd op 11 oktober 2022