Omgaan met melancholie

door Joost Röselaers

De filosofiegroep van Vrijburg buigt zich dit seizoen over ‘melancholie’, aan de hand van het boek Melancholie van de onrust van filosoof Joke Hermsen. Melancholie is een van de zeven hoofdzonden, vastgesteld in de vierde eeuw. Hoofdzonden hebben een negatieve connotatie, maar zij kunnen ook een bron zijn van inspiratie en creativiteit. Dat geldt zeker voor melancholie. Melancholie is vaak geassocieerd met een zwaan, omdat beide verschillende uitersten in zich verenigen: zwaarte en lichtheid, rust en dreiging, schoonheid en vrees. Victor Hugo benoemde melancholie als ‘het geluk verdrietig te zijn’.

Melancholie heeft te maken met ons besef van tijd en eindigheid. Volgens Hermsen toont melancholie zich vandaag de dag in epidemische vormen van depressie. En als nostalgische groepen mensen die zich in hun eigenheid en tradities bedreigd voelen. Er lijkt iets verloren gegaan in onze geglobaliseerde en gedigitaliseerde wereld. Vandaar een verhevigde hang naar identiteit en gemeenschap. Met deze diagnose van onze tijdgeest raakt Hermsen bij velen een gevoelige snaar. Wat is haar remedie? Net als in eerdere publicaties doet Hermsen een beroep op de kunst. Schrijvers en kunstenaars kunnen ons in plaats van kloktijd (chronos) innerlijke tijd (kairos) laten beleven. Dat geldt voor iedereen die de tijd neemt om een gedicht, verhaal of schilderij op zich te laten inwerken. Voor de duur van een ‘eeuwig ogenblik’ kan kunst ons uittillen boven ons besef van vergankelijkheid en dood. Zo kan melancholie zich transformeren tot nieuwe hoop en verbondenheid.

gepubliceerd op 27 februari 2018



Alle nieuws-items